DASG Blog

Faclan na Gàidhlig ann an Albanais Chatach agus Gallach (2)

An t-seachdain sa chaidh thog sinn sùil air faclan faclan na Gàidhlig ann an Albais agus Albais fo bhuaidh na Gàidhlig, sa chiad dol a-mach bheir sinn sùil air faclan eile innteanach bhon obair agus rannsachadh a chaidh a dhèanamh leis an Dotair Alasdair MacMhaoirn airson pàipeir le Tàr-ghnìomhan Comann na Gàidhlig Inbhir Nis. Togaibh sùil air san tìm ri teachd!

• Ochanie, bho ochan an rìgh/ochan-ì.
• Oi, bho ogha agus mar an ceudna tha Oines ann airson oghaichean.
• Panner-cappel, (bogbean) bho pònair-chapaill.
• Paelig, peallag/peilig.
• Peepag, bho phìobag.
• Peallad, bho phiullachan.
• Rannag, bho raineach.
• Ruddag, bho ruadhag, seach brù-dhearg, m.s.a.a.
• Ruthag, bho rùdhag/portan.
• Scarf, bho sgarbh.
• Scoollag, bho sgiollag.
• Sheet, bho shuith.
• Sile, bho shìol, ged gu bheil sile a’ ciallachadh èisg bheag seachd sìol.
• Simmans, bho shìoman.
• Skiach, bho sgìtheach.
• Skilde, bho sgoldair, facal eile, ionadail airson muir-teachd.
• Sookag, bho shùgag.
• Soorag, bho shùrag.
• Tartar, bho thartarach (noisy).
• Teuch, bho thiugh.
• Thrang, bho thrang.
• Trock, bho throc.

Anns an uiread fhaclan lorg mi dithis fhacal seo a bha inntinneach, le puing no dhà a ràdh man deidhinn:

• Boddach agus bodach. Tha seo inntinneach air sgàth ’s gun do mhair an ceangail ri obair na mòine leis a’ chiad fhòid a ghearrar ’s e sin am bodach ach tha am boddach seo a’ ciallachadh fòid fheurach.
• Smagan agus màgan. Tha seo inntinneach air sgàth ’s gum bi daoine an-diugh ag ràdh “màgan” dìreach airson “losgann”. Nar corpus fhèin tha iomadh fhacal againn airson an leithid, mar eisimpleir giulla-mhàgach, iul a’ mhàgain, losgaid, meall-mhàgan, Poll-a’ mhàgain, agus smàgach. Tha nòta ann lùib cuideachd ag ràdh "“magan, on all fours" a chuir cuimhne orm air bloga a chaidh a dhèanamh le Àdhamh Ó Broin air Gàidhlig Srath Spè le Nól Gobha, rinn iad iomradh air sgeulachd le “ura” (leanabh) aig cuideigin agus chaidh a dh’fharraid air “Ciamar a tha an ura bheag?” ris a fhreagair e dha “Ó, tha i air mhàgan a-nis”.

Seo agaibh faclan measgaichte leis an dà chànan a bha inntinneach anns an dòigh a chaidh an “cruthachadh”:

• Tha Bo-chiel air a thighinn bhon fhacal “bò” ach tha e inntinneach an dòigh a chaidh am facal a chruthachadh leis a’ Ghàidhlig agus a’ bheurla (ghallda).
• Tha Broug air a thighinn bhon fhacal “brog” agus “bròg” ach tha broug a’ ciallachadh minidh agus brog fhèin. ’S e minidh-crom a th’ againn sa’ chorpus cuideachd à Eurabol.
• Tha Cushie; air a thighinn bho (chalman-)cuthaidh, agus an dòigh a bhios an calman a’ cur ’itean fhèin.
• Ess cockie; tha ess gu math coltach ri eas, a’ dèanamh ceangail ri uisge air dòigheigin.
• Griushan; ’s ann bhon fhacal “gnùis” is a tha e, le gnriushan a’ ciallachadh “fringe” sa’ chàs seo.
• Lonnans; ’s ann bhon fhacal lòn, ged gu bheil am facal lonnans a’ ciallachadh “punnd” no “feur nan con”.
• Maigs; ’s ann bhon fhacal màg a tha seo, le ciall “màg chearbach” no “làmh mhàgach” no “fliopair, crubhan no pliuthan”.
• Ochanear;  ’s ann bhon abairt “àrd an ear” a tha am facal seo, le ciall “briseadh-latha”.
• Pirlag; ’s ann bhon fhacal “pùrlag” a tha am facal seo, le ciall “winnet” sa bheurla (ghallda).
• Ronyal; ’s ann bhon fhacal “rongach” a tha am facal seo, le ciall “neach cearbach” no mar a chanar Chatach à Mhachair Chait, neach “clampach”.
• San lairig; ’s ann bhon fhacal “laireag” [chìthibh sa’ bhloga roimhe seo mu dheidhinn an fhacail seo] ach tha am facal a’ ciallachadh “bodhag, ladhran agus luatharan”.
• Seed bird; cha mhòr nach eil am facal seo air ’eadar-theangachadh mar-thà, gu h-ìre, le “seed” car coltach ri “sìol” airson “Breac an t-sìl” a tha a’ ciallachadh an aon nì airson “seed bird”.
• Shangans; tha am facal seo air a thighinn bho seangan ach bidh feadhainn dhiubh nas eòlaiche air snioghan, no sneangan a bharrachd. ’S ann bho dhualchainnt Gàidhlig na sgìre ’s a thàinig am facal.
• Smeurach; ged a tha am facal seo air a sgrìobhadh airson dearcan na drise a rìochdadh tha am facal a’ ciallachadh smùrach agus èibhleagan a mhìneachadh.

Ceart ma-thà, bidh sibh uile nur n-eòlaichean air Gàidhlig Chatach is Gàidhlig Ghallach às dèidh nam bloga a tha sinn air a bhith a’ sgaoileadh o chionn ghoirid! An robh sibh eòlach air na faclan os cionn? Dè ur beachdan air na faclan Albais fo bhuaidh na Gàidhlig? Leigibh fios dhuinn air facebook, twitter agus ar làrach-lìn fhèin!