Gàidhlig / English
Faclan na Gàidhlig ann an Albanais Chatach agus Gallach

Faclan na Gàidhlig ann an Albanais Chatach agus Gallach

Air a sgrìobhadh le Calum air 22mh an Lùnastal, 2019
Grunn mhìosan air ais rinn mi dithis bhloga air Gàidhlig Ghallach, a’ bruidhinn air faclan ionadail, inntinneach a chanar ann an Gallaibh, le cuid de na faclan a bha coltach ri faclan Chatach agus faclan Gàidhlig Dhùthaich Mhic Aoidh. Fhuair an Dotair Alasdair MacMhaoirn grèim oirnn agus tha Dr. MacMhaoirn air a bhith a’ rannsachadh faclan na Gàidhlig ann an Albais ann an Gallaibh agus Cataibh an-diugh, Inbhir Ùige agus Sgìre Raoird (mar a chanas muinntir an àite fhèin) gu h-àraidh. Tha e air faclan a thrusadh agus a chlàradh agus bha e air leth fialaidh ri cuid de na faclan aige a thoirt dhuinn. ’S ann airson Tàr-ghnìomhan Comann Gàidhlig Inbhir Nis a rinn e an obair seo is mar sin thoiribh ur n-aire air a’ phàipear seo san tìm ri teachd!

[Bidh feadhainn dhiubh air fhaicinn mar-thà gu bheil mi a’ sgrìobhadh “Albais” seach “Beurla Ghallda”, ach air sgàth ’s gu bheil “Albais” nas fhasa a sgrìobhadh gach turas, tha mi air sin a sgrìobhadh. A dh’aindheoin nan gearan a bhios mi a’ faighinn ag ràdh “it’s one of the worst neologisms ever in Gaelic”! - Do na daoine-gearanaich agam, seo sean-fhacail dhiubh à Mhachair Chait, “Am fear a bhios ’talach [a’ gearan] sa’ bhaile-sa bios e ’talach sa bhaile ud thall”!]

’S ged a tha iomadh fhacal mìorbhaileach anns a’ phàipear cha bhitheamaid comasach ach air grunn dhiubh a thearraidearrachd agus a rannsachadh an t-seachdain-sa, gun a bhith a’ leigeil mòran de rannsachadh Dhotair MacMhaoirn fhèin! Bheir sinn sùil air na faclan a chlàr e agus na faclan nar corpus fhèin.
  • Airt bho àird, mar “àird an iar”.
  • Baak bho bhac, a tha air a thighinn bho seann Lochlainnis, bakki.
  • Birrach, bho bhiorach ach sa chàs seo tha birrach a’ ciallachadh neach eudach.**
  • Boorag, bhùrag, a’ ciallachadh fòid mòine air a chleachdadh ri tughaidh, ach dh’fhaodadh bùrag fòd mòine a mhìneachadh sa’ chorpus againn.
  • Buss, air a thighinn bho bhus.
  • Cawnach, bho chanach.
  • Cir-cavaig, bho churrac-cubhaige.
  • Cown,  bho “chaoin”.
  • Crellag, bho chreithleag.
  • Deathin, bho dhetheodha agus te-theotha.
  • Deisal, bho deiseil.
  • Gu h-inntinneach bha am facal Diùc, Juke ann an Albais, air a ràdh seach “tunnag”. Chaidh a chlàradh am broinn a’ phàipeir gun gairmear tuig tuig gus eòin-taighe a thàladh, tha an aon facal air a chleachdadh anns an dà chàs seo.
  • Faddish, bho fhàlaisg.
  • Farsach, bho fharspach, farspag neo arspag.
  • Gevelag, bho gobhlag.
  • Tha Gabag air a chantail, a’ mìneachadh “a sharp or snappish person” (Dwelly). Tha am facal Gobag sa’ chorpus glè choltach ris. Gu h-inntinneach ’s e gobaidh a chanar ann an Euraboll airson gille-bhrìghde.
  • Gill-towal, bho ghille-t(oll) no deal.
  • Gilpin, bho ghealbhonn.
  • Tha Glaur, gu math coltach ri glàr, no poll. Ma dh'fhaoidte 's gu bheil am facal air a thighinn à Albais seach a' Ghàidhlig.
  • Groser, bho ghròiseid, no crobhrsag ann an dualchainnt na sgìre.
  • Hairy brottag, bho bhratag agus ’s e brudag a th’ againn sa’ chorpus à Eurabol.
  • Laraig, laireag, facal eile bho uiseag, topag no riabhag.
  • Lissean-leesach, bho lus an leasaich.
  • Live, bho làmh ged a tha live a’ ciallachadh “bas”.
  • Me-an, bho mhòthan.
  • Moo-ag, bho mhaothag.
  • Mullach, bho “mo luach/m’ ullaidh”.
  • Nether, bho nathair.
Leanaidh sin oirnn le bloga eile le faclan eile an ath-sheachdain. A bheil sibh eòlach air na faclan os cionn? Dè ur beachdan air na faclan albais fo bhuaidh na Gàidhlig? Leigibh fios dhuinn air facebook, twitter agus ar làrach-lìn fhèin!
Chaidh ur beachd a chur a-staigh gus sgrùdadh a dhèanamh air
Chan eil beachdan rim faotainn airson a’ phuist seo