DASG Blog

Beurla Reagaird: Pàirt2

"Bac stiort!" "Na mearslaich", "dearc"-amaid air faclan ùra agus "ruanaich"-imid mu chainnt cleithte na Gàidhlig a labhraichte luchd-siubhail na Gàidhlealtachd: Beurla Reagaird. Tha sinn air brath-bhloga a dhèanamh roimhe air Beurla Reagaird ach tha an t-uamhas ann air an urrainn dhuinn bruidhinn mun chainnt inntinneach seo.

'S e "Beurla" am facal cumanta a th' ann airson a' chànain Shasannaich ach chan eil eachdraidh cleachdadh an fhacail cho sìmplidh le sin: Bu mhìneachadh dha "cànan air a labhairt gu coitcheann, nach sgrìobhadh", "cànan" no labhairt. 'S e a' chiad fhear as fhreagarraiche airson bruidhinn mu Bheurla Reagaird mar cànan labhraichte, nach sgrìobhadh. Bha an cànan feumail na "chant", briathrachas air a chleachdadh airson tuigse chàich a sheachnadh. Tha Romani Cant ann an Alba far an labhrar Beurla, Shelta/Gammon ann an Èirinn, Polari, Verlan anns an Fhraing, agus bailc eile. Bhruidhinn a' bhan-sheanchaidh ainmeil "Easag Stiùbhart" m'a h-àraich a' bruidhinn Beurla Reagaird fileanta ann an còmhradh clàraichte ann "Am Baile", a' sealltainn gum b' urainn dhan chànan obrachadh mar cànan eile, ged a bha e air a labhairt agus air a chumail mar chànan beò.

Seo dhuibh eisimpleirean de dhaoine a' bruidhinn Beurla Reagaird a tha rin claistinn air Tobar an Dualchais anns na clàraidhean a leanas:

1. Eisimpleirean de Bheurla-reagaird, an cànan a bha aig an luc... - Tobar an Dualchais (Peter Stewart)
2. Eisimpleirean de Bheurla-reagaird, an cànan a bha aig an luc... - Tobar an Dualchais (Alec Stewart)

Tha bhideo air loidhne de Bheurla Reagaird air a labhairt air Youtube: Learn Beurla Reagaird [Words & phrases] 1.

Seo dhuibh liosta de fhaclan à "The Scottish Traveller Dialects", le Jess Nic a' Ghobhainn agus Raibeart Dawson, agus "The Summer Walkers", le Timothy Neat, de Bheurla Reagaird a dh'fhaodas a chleachdadh:

NOUNS

• A
• An arsa – Mu thimcheall, Mu dheidhinn
• Aoun - Aon
• B
• Blainteag - Bò
• Bliantach – Lèine
• Bruidean – Caorach gun fheum
• Bual - Bràthair
• C
• Caineag - Cearc
• Caram – Cron, corraid
• Caran - Bàta
• Ceamban - Pìoban
• Cleitean - Èideadh
• Corlum - Cadal
• D
• Deidhais - Leabaidh
• Dòt/Gòt – Dà
• Drocan – Òran
• Dùrac - Acras
• E
• Eanach – Rud, E; Rathad
• Eanach taur – Trùsairean
• Eanach tom sgaoi – Neamhnaid
• F
• Feidleas – Bàrlagan, rèiligean, pleideagan
• Filleag - Blangaid
• G
• Gasag – Spreigean
• Gasgarn/Gashgurn - Clèir
• Gèall – Cac
• Geaidlean – Cat
• Geann - Cù
• Giarcan – Stàin
• Giofan – Each
• Gionasgan glotair – Cungadh-lèighis
• Glocholas - Gabaireachd
• Gnobag - Muc
• Gòltrum - Acras
• Gotach – Obair, Dreuchd
• Grathad - Airgead
• Greitch – Spreigean
• Grobaid/Grobait – Pocaid
• Grug – Cearc gun fheum
• Gucilan – Sglongaid, Smug
• Guirbeanich – Bòtanan, Brògan
• H
• Hurly – Càr, Carbad
• L
• Leacann-peilastar – Geamar a chluicheadh le ceithir dòrngan rèidh, agus dà chrogan. Air a chluidheadh le suas gu ceathrar gach sgioba.
• Leasg – Solas
• Leasg an Dailean – Runnagan
• Liobhag - Caorach
• Liomas - Feur
• Logaidhinn - Stocaidhean
• Lumb - ​Nòta (£1)
• M
• A' Mhènglar – Uinneag
• Mo Dhalean – O Dhia!
• Mòlaidh - Èideadh
• N
• Na – Dhan
• Noib - Mòine
• Nopait - Ceap, Bonaid; Coineanach
• Nopha - Leth
• Nopha daish – Leth-sgillinn
• Nuip - Mùin
• R
• Raig – Peile
• Rothdach - Daras
• Rundal/Rundar - Bòtal
• S
• Scain-taithd - Tobàca
• Scoigh – ​Uisge; Abhainn
• Scorach – Peighinn
• Sgrog – Bò gun fheum
• Sim – Bata
• Simeasg – Amar
• Sin-tait – Tobàca
• Sloingan – Sglongraich, Smug
• Starais – Seadh, Tha
• Stùiran – Tarbh
• Suidean – Each gun fheum
• Suaircean - Sgiorta
• T
• Tearlasg – Sgian
• Tearlasg tom – Claidhamh
• Timichean – Maidean
• Tòrp - Turastal, cosnadh
• Trèbin - Breugan
• Tur/Tùir - Teine
• U
• Uilidh – Ola-guail
• Uillisg – Tastan
• Uilish-coime - Tastan, 5p
• W
• Winkler - Uinneag

BUILL NA BODHAIG

• Bealac – Beul
• Beastag – Stais, mustais, rèibean
• Bilidh(ann) – Bil(ean)
• Bracad – Bràghad, cìoch
• Croib - Sròn
• Dearc(an) – Sùil(ean)
• Dùt/Guilach - Piteag
• Giocan/Goull – Bod
• Groib – Sròn
• Lasach(ann) - Cluaisean
• Lothan - Falt
• Luigean - Casan
• Mailcean/Meilcean - Làmhan
• Mosc - Aghaidh
• Neachinn - Ceann
• Stireag(ann) – ​Fiacal, Fiaclan
• Taur/Tauir – Tòn, Màs

BIADH

• Bras - Biadh
• Cruasach - Biosgaid
• Cruideagan - Uighean
• Cruinneagan – Buntàta
• Fean – Feòil
• Gruideagan – Uighean
• Iocan - Ìm
• Lasgarn/Lasgun - Salainn
• Meili - Siùcar
• Niabhinn – Mìn-choirce
• Niolain – Mìn
• Rional - Beòir
• Sairc - Càise
• Sàsanar - Isbeanan
• Scàldaidh-bègar – Mìn-choirce agus ùinneanan air am praigheagadh ann an ìm
• Scladach - Teatha
• Scoigh-heit/Sgaoi-head – Uisge-beatha
• Sgian – Iasg
• Sgladach – Teatha
• Sguat – Mìr, Ceapair
• Talaman - Bainne
• Turan - Aran

DAOINE

• Blos – Caileag bhearraideach
• Bracsaidh – Duine caol
• Briogan – Amadan drùiseach
• Cal simidh – Ceann-cinnidh
• Canlubach – Fear cunnartach
• Ceimar - Màthair
• Cenalobach – Pearsa foirneartach
• Cultar – Fear gun fheum
• Dàlan - Dia
• Daot/Douit - Òinseach
• Duachd – Neach-còmhnaidh
• Gaithair - Athair
• Gàl - Mnà
• Gearach – Mnà
• Glomhach – Fear
• Glomhach Cau(d) – Fear-poileis
• Glomhach Caud – Tuathanach, Croitear
• Glotair - Dotair
• Gramaid/​Gremaid - Amadan
• Gremesach - Òinseach
• Gòut – Neach-còmhnaidh
• Gruitean – Gribheal beag
• Liaogach – Balach, Brogach
• Liaogach Charmadrachd – Sealgair
• Lùfar(inn) - Òigear/Òigridh
• Lurach - Crùislig
• Mu rhain nait/Mu ghil – Mi fhìn
• Neabal/Niathdol - Sàtan
• Nighean - Nighean
• Noid, a' Càuid – Fear-poileis
• Noid, noidach - Fear
• Peurstag – Boireannach òg, mnà, caileag
• Ràbhatar - Breugaire
• Scàldaidh-bègar – Pearsa na leth neach-siubhail agus leth neach-còmhnaidh
• Sciomadar - Misgear
• Sgianadair - Isagair
• Sgiogardach – Fiùcailean
• Sgiomadair - Misgear
• Sprutich - Deamhan
• Suailean - Clann
• Suailean-tauir – Pàiste-dìolain
• Teall - Mallan
• Toracur(inn) – Neach-siubhail, Ceàird
• Usgaid – Uspag

ÀITEAN

• Chaim – A-muigh
• Cian - Taigh
• Cian-bein - Pùball
• Cian-nuip – Taigh-bheag
• Cian Riongail – Taigh-òsta
• Cian-Tom - Lùchairt
• Claban - Bùth
• Craban - Eaglais
• Crùmban – Rathad, sligh
• Stiort – A-staigh
• Tòm, tròr – Baile, cathair-bhaile

BUADHAIREAN

• Bein - Beag
• Carmith – Marbh
• Ceab – Dona
• Charamath – Ciùrrte, Air corraid a chur
• Don - Dona
• Dùrac - Acrasach
• Gòltrum – Acrasach
• Grèait - Sick, ill
• Grobit - Pòsta
• La-bondaidh – Mòran, bailc, tòrr
• Muin – Math
• Mu-noindach - Nàraichte
• Ràsgalach – Luideach, Riasgail
• Sgiomaideach – Air mhisg
• Sgoimaish – Air mhisg
• Sgùlaidh – Litir-fhoghlaimte
• Tòm – Math, mòr

GNÌOMHAIREAN

• Bac(al) – A’ gabhail ri
• Bac(al) – A’ dol
• Bac-chaim – Thalla!/Thig a-mach!
• Bac-stiort! - Thalla!/Thig a-steach!
• Biorachdadh – A’ goid
• Caramadarach – A’ corraid
• Caramagh – a’ ciùrradh
• Carm – A’ marbhadh
• Carmaid – A’ corraid
• Ceambanann – A’ gabhail toit, A’ smòcadh rudeigin
• Dearc – Seall, Coimhead, Faicinn
• Geug - Faighneachd
• Glàbaich(achd) – Folachadh, Falachadh
• Gloramus – A’ bruidhinn
• Guilm – A’ sùgradh
• Guisean – Stad, Èist, Bi sàmhach!
• Luis – Ithe, ag ithe
• Mearslaich - Thalla!
• Neit – Dèan e/Gabh e!
• Nèit(al) – A’ toirt
• Nuiparach – A’ tarraing uisge, a’ dèanamh mùin
• Prasc(adh) – Bruim, Bramadaich
• Ruanaich – Can, Bruidhinn
• Sgiandach - Iasgachd
• Sgìlabhac(ann) – Aibhsich, Cur ris an fhìrinn
• Trop – Pàigh, Pàigheadh

Uill, 's fheudar dhuinn "bac-chaim" agus a "ruanaich eanach" am Beurla Reagaird a th' agaibh, ach cuimhnich a "bhac do bhealach" agus "na ruanaich eanach" a tha "don" no "caramagh"! Chan urrainn dhomh a' phuing seo a "sgìlabhac" nas làidire! Bithibh "tòm" agus "bac" dhan "chlaban" no na "cianan" anns an "tròr" agus bruidhinn i le ge b' e "geurach", "noid" no "suailean" ris am buail sibh, agus nì "mu rhain nait" mar an ceudna.

Gabhaidh brath-bhloga DhASG beàrn, ach na bi feagal oirbh, tha mòran againn ri lìbhreagadh dhuibh: Tha an t-uabhas bhrath-bhlogaichean againn rin leughadh; mòran chlàraichean-fuaime ri chlaistinn; agus mòran bhriathrachas àraidh agus inntinneach ach an urrainnear a lorg!

Seo mo bhrath-bhloga mu dheireadh, agus bu mhiann leam ràdh gu bheil e air a bhith mìorbhaileach a' rannsarchainn, a' foillseachadh, agus a' sgrìobhadh dhuibh air feadh nam bliadhnaichean. Mo bheannachd dha na daoine a bha cho coibhneil agus fialaidh le moladh, bidh mi nur comain gu sìorraidh.

Le beannachdan,
Calum Rosach.