DASG Blog

Còmhraidhean eadar Ainmhidh agus Mac an Duine ann am Bàrdachd (Pàirt 1)

Dìreach mar a tha guthan agus cainnt ann am beòil nan eun, canar gum bruidhnich ainmhidhean eile, ann an còmhraidhean slàna, gu h-àiridh ann am Bàrdachd. Ann am bàrdachd bheir gach còmhradh sùil air iomadh chuspair a bhios a’ buntainn ri beatha nan Gàidheal: Casg air seilg; Casg air èideadh Ghàidhealach; briseadh dualchas nam Finne, m.s.a.a. Tha cuid dhiubh an-seo air an dèanamh airson fealla-dhà mar an ceudna, mar Òran na Feannaig agus Òran na Faoileig. Bheir sinn sùil air grunn de na còmhraidhean inntinneach eadar mac an duine agus ainmhidh.
 
Tuathanach agus Sionnach
B’ ann an Obar Gharainn, siorrachd Obar Dheathain, a chlàradh an dàn seo agus leughar ann an “Gaelic Verse in Aberdeenshire, Vol. 2”, le Alison Diack, e. A rèir ’fhiosrachadh chaidh a dhèanamh le tuathanach à Bràigh Bad a’ Challain, fos cionn Uachdar Gleann Gharainn. Tha an dàn seo air leth coltach ri “Aoir Rodain” ach tha e glè inntinneach gu bheil e a-mach air sionnach an àite rodain, rud a tha glè ainneamh ann an “aoir rodain”:
“Tuathanach – “A mhadaidh-ruaidh nan lùban
Chualas cliù gu minig ort,
Is tric thu anns na crìochaibh so,
Is olc do ghnìomh air ioma' fear,
Ach molaim dhuit am fàgail,
O'n dh'fhàs mi fhèin 'm fear-glinne annt',
Ma chleachdas tu 'n t-sean àbhaist,
Cha bhi càirdeas 'n d' chinneach-sa."

"Sionnach – 'S olc a fhuair thu d' ionnsach',
Thoir leam gur olc a labhair thu;
O'n thug thu cead nam beann domh,
Leig tàmh dhomh gun smalan orr';
Carson tha ortsa campar,
'S nach eil neach anns na bacaibh so,
A chuireadh mis' am fuadach,
O fhireach fuar gun fhasgadh air?..”
 
Aoireadh, le Alasdair Catanach, an Saor Ruadh, anns a’ Chreagan, ’n uair bha e fuadach nan luch bho sabhal Bhiallaid – LXXVIII ann am “Poetry of Badenoch”, le Urr. Tòmas Sinton.
Tha an aoir cheudna seo à Bhàideanach, a’ dì-mholadh agus a’ dèanamh aoir air rodain a lorgadh ann an sabhal Bhiallaid, air oitir Baile Ùr an t-Slèibh. Bha còmhradh ann eadar na rodain agus Alasdair, le gach buidheann a’ toirt molaidhean no an cuid bheachdan do chàch a chèile:
“Ma ghabhas sibh mo comhair!’, luchan, Truisidh sibh oirbh 's bidh sibh falbh.
Ma théid mise 'ga n-ur aoireadh, Cha bhi aon agaibh gun chearb.
Cha'n 'eil cat eadar Ruathainn, 'S bràigh Chluainidh nach bi sealg.
'S ann an sabhal Sandy Bàn, Gheàrr sibh an snàth as a' bhalg.
 
'N sin dar thubhairt an luch mhòr 's i 'freagairt, “ Stad beag ort, a shaoidh òig;
'S eagal leam gun gabh thu mìothlachd, Rinn mi dì-chiumhn' ann am fhròig.
'S peacach dhuit mo chuir a balla, 'S cur is cathadh ri mo shròin;
'S mi gun fhios a'm ceana théid mi,— 'S ioma beum a gheibh mo sheòrs.”...”
 
Còmhradh eadar Sealgair agus Dàmh – CVI ann am “Poetry of Badenoch”, le Urr. Tòmas Sinton.
Tha an còmhradh beag an-seo eadar sealgair agus damh, leis an damh a’ moladh air an sealgair ri tuathanachas agus obair an fhearainn a thogail an àite seilge:
An Sealgair – O! gur muladach mi,
'S mi 'bhi dìreadh gleannain,
'S mi 'bhi 'g amharc bhuam, thall,
Damh donn an langain,
Mar ri eilid nan stuchd,
Théid gu dlùth air 'h-eangaibh.
 
An Damh – Glac an cuib 's an crann,
'S cuir gu teann ri aran ;
Tha do chrodh anns a' ghleann—
'S ro-mhath 'n t- annlann bainne.
 
An Sealgair – Ged tha mo chrodh anns a' ghleann—
Déidh chlann, am bainne...”
 
Leanaidh sinn oirnn le pàirt a dhà den bhrath-bhloga an ath-thuras. An aithne dhuibh fear de na dàin fos cionn? A bheil sibh eòlach air dàn eile mar an leithid? Leigibh fios dhuinn air facebook, twitter agus ar làrach-lìn fhèin!