DASG Blog

Eòlas an Dèididh

Tha an t-uabhas de gheasaidhean is leighisean rin lorg tro ghliocas nan Gàidheal agus bidh sibh cinnteach leighis air choireigin fhaotainn a tha freagarrach airson an dearbh dhuilgheadas agaibh. Tha an dèideadh cho bitheanta an-diugh ’s a bha e riamh. Tha fiaclairean againne agus leighisean a bheir faochadh dhuinn gu luath, ach bidh sinn buailteach ri dhìochuimhneachadh gun robh cleachdaidhean fada na b’ annasaiche aig daoine anns na laithean a dh’ fhalbh airson tinneasan bitheanta.

Bha e na chleachdadh gum biodh cuideigin ann am baile an euslainteach a’ sgrìobhadh fhaclan co-cheangailte ri droch-fhaireachdainn an dèididh air pìos pàipeir. Cha robh e ceadaichte don euslainteach a bha a’ fulang am pàipeir fhaicinn. Chuireadh na daoine eile am pìos fo chreag. Bhiodh an dèideadh a’ crìonadh bhon euslainteach mar a bhiodh na duilean a’ caitheamh às a’ phàipeir fo chreag as dèidh grèis bheag a-muigh.

Chaidh leighis eile a chlàradh anns na Hearadh. Bha e na chleachdadh an sin tombaca a chur ann an toll anns an fhiacail. Bhiodh an tombaca a’ snighe a-steach don smugaid agus a’ toirt leighis dhaibh mar sin.

Bha Iain MacIllineain air ainmeachadh ann an Leabhar nan Gleann airson an leighis aige, a fhuair e bho seann bhoireannach an Loch Monar, Gleann Srath Farrar, Siorramachd Rois. Bha rann aige a bhiodh sibh aithris fhad ’s a bhios sibh a’ trusadh nam bioran a tha, a rèir MhicIllineain, cho feumail airson an leighis:

“Mas e a bhiast tha sa chnai(mh)” os es “ni mi do leigheas.”

(George Henderson, Leabhar nan Gleann (1898) td. 171.)

Tha rannan eile rin lorg ann an Carmina Gadelica, vol II, a thuilleadh air leighisean eile airson an dèididh. Bheir na rannan seo dhuibh beachd mu dheidhinn gach dòigh os-nàdarrach a bh’ aig na daoine a bha ’n dòchas am fiaclan a ghlèidheadh:

 

OB a chuir Bride bhoidheach

Romh ordag Mathar De,

Air mhir, air lion, air chorcraich,

Air chnoidh, air ghoimh, air dheud.

A chnoidh a rinn domh deistinn,

Air deudach mo chinn,

Ifrinn teann da m’ dheud,

Deud ifrinn da mo theinn.

Deud ifrinn da mo theann;

Am fad ’s is maireann mi-fein

Gu mair mo dheud am cheann.

 

(Alasdair MacGilleMhìcheil, Carmina Gadelica (1900), vol. II., td. 11.)

An tàinig e riamh a-steach oirbh cnàmh bod dòbhrain a chagnadh gus faothachadh a thoirt dhuibh fhèin?! Mura h-eil dòbhrain ri fhaotainn agaibh (chan eil iad cho pàilt anns a h-uile h-àite), dhèanadh uisge-beatha agus uisge teth, neo tòtaidh mas as fheàrr as aithne do dhaoine e, an gnothach ceart gu leor, no ola èisg.

Dè an leighis a mholadh sibh fhèin airson an dèididh? Nach innis sibh dhuinn air Facebook neo Twitter.