DASG Blog

Duain agus Laoidhean na Fèinne (Pàirt 2)

Fàilte air ais! Tha sinn a’ leantainn oirnne le duain agus laoidhean na fèinne a bharrachd an t-seachdain-sa. Seo liosta eile dhiubh:

1. “Dàn Liuthair,” “Dàn Liughair” no “Dàn Liur.”
2. “Laoidh an Amadain Mhòir.”
3. “Laoidh an Fhir Mhòir” no "Seathan Mac Rìgh Beirbh."
4. “Laoidh Mhànais.”

 
1. ’S ann air an uair a thug an Fhinn cèilidh air Liughair a tha Dàn Liughair. Bha Liughair na chàraid agus na chompanach dhan Fhinn agus na èiginn aig deireadh a bheatha. Thugadh dha am fearainn agus a h-uile nì a bha aige roimhe le Fionn mus do chaochail e:
“’Latha chaidh Fionn fo thigh Liùir
Le aon fichead fhear dèug fear gu fìor;
’S bu cheannard trì naoinear feachd
An t-aon fhear bu tàire dhuinn.
 
Shuidh bean Liuir air gualain Fhinn
Shuidh Fionn air le’ ghualain Liuir;
Shuidh Rìgh Arta [mar] re Aogh,
Aogh Mac [Garbh] a ghnùis g[h]il...”
[Lorgar na rainn seo an-seo, le “Archive,”air duilleig 126 an leabhair fhèin.]
 
2. Tha an laoidh seo a’ comharrachadh turas a bhuail na Fianntan le fear mòr, famhair ma dh’fhaoidte. Canar gum b’ e Seathan mac Rìgh Beirbhe a bh’ ann agus gun do ghoid e boireannach. Chaidh a mharbhadh le Còmhraig, fear de na Fianntan:
“Sgeul uamharr a chualas gun bhreug,
Air òinid dh’an geill na sloigh;
Mac meanmnach nach dearg le airm,
D’am b’ainm an t-Amadan mor.
 
Neart an domhain gu’n ghlac e
’Na lamhaidh ’s cha bu ghniomh borb,
Cha be neart a sgéith no lainn,
Ach an treine bh’ ann a bhi na dhorn.”
[Lorgar na rainn ann an “Tale of the West Highlands,” le J.F. Caimbeul, air duilleig 169, an-seo agus air duilleig 203 den leabhar fhèin ann an “Leabhar na Fèinne,” le J.F. Caimbeul an-seo. Lorgar clàr eile den laoidh seo an-seo.]
 
3. Bheir “Laoidh an Fhir Mhòir,” no “Seathan Mac Righ Beirbh,” sùil air sgeulachd far an do thug Còmhrag, fear-seilge den Fhinn, cath an aghaidh Seathan Mac Rìgh Beirbh (Bergen ann an Nirribhidh) a ghoid boireannach. Fhuair Còmhrag anns a' chath sin:
“...Gun d' thug cille cinn Choin Fhinn
Còmhrag diotsa anns an troma ghleann;

'Mise Seathan, Mac Rìgh Beirbh
Mac an Fhir ghairg, bu mhòr trosd,

'Gum b'e h-ainm tighinn go teach,
Còmhrag nan còig ceudan con.'"
 
4. Tha Laoidh Mhànuis car eadar-dhealaichte ach a rèir mo rannsachaidh dheth air an ainm ’s ann air fear nàmhaid na Fèinne a tha an laoidh, le coltas gum b’e Lochlannach a bha Mànus a’ toirt ionnsaigh air an Fhinn:
“...A Chlèirich a chanas na sailm oir leam fhèin gum b’ fheudar do chiall
Nach èist thu ri tàmall sgeul air an fhèinn nach cuala riamh
Air do thomhais, a Mhic Fhinn, ge binn leat teachdaire an fhèinn
Fuaim nan salm air feadh mo bheòil, gur e sin as ceòl leam fhèin...”
[Cluinnear Laoidh Mhànuis anns a’ chlàradh “Laoidh Mhànuis.” Lorgar beagan fhiosrachadh a bharrachd ma dheidhinn le Tasglann Oilthigh Dhùn Èideann.]
 
Leanaidh sinn oirnne turas eile le tuilleadh duain agus laoidhean na Fèinne. Dè ur seanchas mu na Fèinne nach eil mi air a chantainn mar-thà leis na duain agus laoidhean fos cionn? Leigibh fios dhuinn air facebook, twitter agus ar làrach-lìn fhèin!