DASG Blog

Cailleach

“Chuir sinn a’ chailleach ort!”
 
Tha e soilleir gu bheil àm foghair seachad a-nis agus tha grèim a’ gheamhraidh a’ teannadh oirnn ach tha mi gu bhith a’ cuimhneachadh air buain an fhoghair ann an leabhraichean an ceart uair.

Dar a bha mise a’ leughadh an leabhair “Gnàthasan-cainnt” a roinn Dòmhnall Greumach thachair mi ri abairt mhath mu dheidhinn seanchas Uibhist a Tuath, “Chuir sinn a’ chailleach ort!”. Tha clàr fiosrachaidh ri taobh na h-abairte ag ràdh “‘We finished before you!’ (Bhiodhte ga ràdh an Uibhist an àm an fhoghair nuair a chuireadh an neach a bha deiseil an toiseach ìomhaigh chailliche ann an achadh a nàbaidh)”.

B’ àbhaist do na h-Uibhistich Bodach-ròcais (no cailleach-ròcais an seo) a chur ann an achadh an fhir mu dheireadh aig àm an fhoghair nach robh deiseil air a’ bhuain a thrusadh no a dhèanamh. Tha seo soilleir ann an amhran a sgrìobh Anndra Hòranairigh (Andrew Laing) “Òran na Caillich’” a tha air clàr Greentrax “Bu chaoin leam bhith ’n Uibhist” (earrann 25), far a bheil an t-seann chleachdadh seo air a mhìneachadh mar seo: “‘It was custom in North Uist for the township to send a “Cailleach” or corn dolly, to the crofter who was last to bring home the harvest, with the intended purpose of embarrassing the recipient. When Andrew Laing heard he was to be the recipient of the “cailleach”, he composed this satire.’”

Mar a thachair dha, cha robh e am fear mu dheireadh gus a’ bhuain a thrusadh, ach bha e air an t-amhran a sgrìobhadh mu thràth, a’ sgrìobhadh gu fìor an aghaidh luchd-càinnidh a bhiodh aige, ag ràdh:

“Sibhse tha mach le sgiobaidhean mòr,
Luchd-cuideachaidh dhlò is bhanntan,
Chì sibh fhathast, ged tha mi nam ònrachd,
Sgiobadh gu leòr aig Anndra” (a’ ciallachadh a chailleach)
 
Ach feumaidh sinn a ràdh nach robh neach, nì no cailleach air an gortachadh sa bhlog seo. A’ cur crìoch air a’ bhlog, fàgaidh mi sibh le rann eile a’ sealltainn nach biodh Anndra air a nàrachadh le cailleach idir, agus ma bhios tu air cailleach fhaighinn san àm ri teachd cuimhnichibh air an rann seo gus a fàilteachadh.

“Fàilt’ ort, a chaillich, na fan as an tuath
Gad lathadh le fuachd a’ gheamhraidh:
Tha deoch agus biadh is connadh do dhìol,
Agad aig crìochan Anndra” (Cuir ur n-ainm ri seo).
 
Facebook: https://www.facebook.com/DasgGlaschu
Twitter: https://twitter.com/DASG_Glaschu