-
2. Aig an teine
-
Origin: Leòdhas [Lewis], Uig an Iar
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
2. teinntean
-
na fàdan air an cur ’nan tarradanan beaga air chumadh teine mar a bhiodh e am meadhon an làir ’san tigh dhubh.
Origin: Borraraig [Skye, Boreraig]
Category: Mòine / Peat-Working
-
5. An t-àite-teine
-
Location: [Lewis], Siabost
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: Barra
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: Eileanaich [natives of Lewis]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: Leòdhas [Lewis], Uig an Iar
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: Na Hearadh [Harris]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: Skye
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: [Harris? – cf. ‘Taigh Croitear anns na Hearadh – an taigh anns an do rugadh mi.’]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
5. An t-àite-teine
-
Origin: [Skye, Camus Chroise]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
Aig an teine
-
Origin: Leòdhas [Lewis], Uig an Iar
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
Almost!
-
“Bha mi ’n a mo shuidhe a stigh gu dòigheil ris an teine agus chuala mi an almost sin – na càit a’ sabaid.”
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
Deanamh na snòtaichean gaoisde
-
’Se muigh no earball eich a bha so – dubh no geal. Chan fhaca mi a riamh gaoisde ruadh. Tha mu shia gu ochd de ghaisneannan gaoisde agus mu ochd oirlich de fhad a’ dol gu snòta. Tha thu a’ cur snaim ‘half-hitch’ agus a’ deanamh da leth air fad air an aireamh de ghaisneannan so – tri no ceithir air gach taobh. Tha an t-snòta an nis ga toinneamh le do bhois air do ghlùin, agus gus a fàs craiceann do ghlùin cleachte ris an obair so tha thu a’ cur cràiteachan de luathaidh as an teine oirre an drasda ’sa rithist, ach am beagan uine cha leig sibh a leas so oir theid a’ ghlùin mar crodhan. ’S mise fear a bha thall ’sa dh’fhairich. Tha thu a’ dùnadh gach snota le ‘half-hitch’; a’ ceangal snota dhubh is snota gheal r’a cheile, agus an sin ris a’ chalp. Tha thu a’ reileadh dubhan aig ceann gach snota is tha an lion beag a nis air a chur thuige.
Origin: [Lewis], Dail a Tuath or [Lewis], Suaineabost [Swainbost] or [Lewis], Lional
Category: Acfhuinn Iasgaich / Fishing Tackle
-
Ifreann
-
top. nn ‘Hell’ : ged a bhiodh tu ‘ cumail teine le ~
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
Slaopadh
-
Ga chur gu feum cha teid ach slaopadh a dheanamh air a’ mhaorach. Nuair a bhlathaicheas e anns an t-slige air an teine cho luath as urrainn dhuit am biadh a chur as an t-slige le bruthadh bho t-òrdaig mhóir, tha e slaoipte is deas gus a chur air an dubhan anns an sguil no a thoirt leat chun a’ chreagaich. Ma leigeas tu goil leis tha am biadh a’ dol cruaidh is gun fheum airson iasgach leis.
Origin: [Lewis], Dail a Tuath or [Lewis], Suaineabost [Swainbost] or [Lewis], Lional
Category: Acfhuinn Iasgaich / Fishing Tackle
-
Togail nan comharraidhean
-
Nuair a bhuaileas a chruaidh tha na comhraidhean gan togail. B’ann nuair a bhiodh iad a’ cur aig airde a bhiodh iad a’ cumail cuimhne air comharraidhean grunn iasgaich. Faisg air tir ’se na comharraidhean a dh’fheumadh tu a sheachnadh bu tric a chluinneadh tu, is bhiodh iad mar rann bàrdachd ‘Cnoc an teine air Mùirneag is Seonaid air an t-Sìthean’ – comharradh Bogha bàgh Phort Mhallair.
Origin: [Lewis], Dail a Tuath or [Lewis], Suaineabost [Swainbost] or [Lewis], Lional
Category: Acfhuinn Iasgaich / Fishing Tackle
-
[Seanfhacal 21]
-
As an teine do’n ghrìosaich.
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[Seanfhacal 22]
-
Ultach teine cuid duin’ eile.
Location: North Uist, Carinish, Cnoc Cuidhein [Knockquien]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[Seanfhacal 31]
-
Chan urrainn duine mhin ithe ’san teine shéideadh.
Location: North Uist, Carinish, Cnoc Cuidhein [Knockquien]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[Seanfhacal 59]
-
Teine chaoran ’s gaol balaich dà rud is giorra mhaireas.
Location: North Uist, Carinish, Cnoc Cuidhein [Knockquien]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[Seanfhacal 81]
-
Teine chaorain ’s gaol seòladair.
Location: North Uist, Carinish, Cnoc Cuidhein [Knockquien]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[blìdheas]
-
Chaidh e an àirde ’n a bhlìdheas (bleeze). – teine, tighe air teine a ghabhail, ’s a leithid sin.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[breacadh]
-
Breacadh nan eibhlean – breacadh an teine.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[ceann an teine]
-
Nuair a rachadh tu steach air an dorus am muigh bha thu anns an trannsa. Air do laimh chli bha ceann an teine. Cha robh leabaidh ann seo idir. Bha beinge fhiodha ann air an suidheadh sianar co-dhiu, an dreassair far an robh na soitheachan, leithid cupanan, truinnsearan agus gnothaichean mar sin air an cumail. Bha tri no ceithir a chathraichean ann agus creadhaill. Bha bord gu math mor ann – a shuidheadh ochdnar no mar sin. Cha robh ann an seomar sam bith ach ceann an teine far an robh am biadh air a dheasachadh.
Origin: [Harris? – cf. ‘Taigh Croitear anns na Hearadh – an taigh anns an do rugadh mi.’]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
[coma]
-
Air son mo chuid ’sa dh’en ghràn, tha mi coma ged a thigeadh an athaidh na teine. A saying by which apathy was expressed with prevailing circumstances.
Location: South Uist, Garrynamonie
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[còrr]
-
An duine nach bi ’n còrr aige ri dheanamh cuiridh e na cait do an teine. – Facal.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[dorus]
-
Dorus an tigh(e)-mhóir – An dorus a muigh. Dorus an talain, b’e sin an dorus anns an talan, a stigh suas chun an teine. Dorus an tigh-mhóir an dorus a muigh. Dorus uachdar an tigh(e) – an dorus suas do uachdar an tighe. Chan chanadh muinntir Uige an Iar ‘cùlaiste’ idir. (Tha na tighean an diugh, mar a bhios fhios agaibh, eadar-dhealaichte ris an t-seann fheadhainn.)
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[dìughaidh]
-
“Dìughaidh uisge, fliuch sneachda.” ‘Dìughaidh’ means a different or variant type of rain in this case sleet. According to Mrs MacIsaac. “Dìughaidh teine fàrneadh fliuch” ‘Fàrneadh’ means boggy, marshy moorland. “Dìughaidh an t-saoghail gu leir, droch bhean.” The latter two instances suggest a different meaning for the word ‘dìughaidh’ – downfall? Merits further scrutiny.
Location: South Uist, Stoneybridge
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[geilidh]
-
Bha geilidh air a’ choire (kettle) air an teine. – Bha e a’ goil gu sunndach.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[la buain na monach]
-
’S e la mor a b’abhaist a bhith ann an la buain na monach, gu h-àraidh do’n chloinn. Bha a’ mhoine cho faisg air bailtean ceann shios an Rudha is gum biodh an sgiobadh a’ tighinn dhachaidh gu gach biadh. Dh’innseadh bratach dhaibh ’cuin a bhiodh am biadh deiseil. Bha searbhadair shoithichean, no pios aodaich air chor-eigin eile ga cheangal ri bàrr slait chreagaich fhada, agus rachadh duine leatha chun an tobhta, no eadhon suas gu mullach an tigh dhuibh ga cumail suas riu. ’S e urram mór a bhiodh ann do’n ghille a gheibheadh suas leis a’ bhrataich so, ach b’e a dhleasdanas airson na duais so an teine a fhrithealadh is gun a leigeil as, agus e bhith cinnteach gum biodh pailteas do uisge na tobrach ri laimh a’ chòcaire.
Cuideachd, air an la so, bhiodh mìlsean ann, gu h-àraidh silidh, agus as docha lof, nithean a bha gle annasach roimh am a’ cheud chogaidh mhóir. Bhiodh cuid de thighean ann is cha bhiodh so aca, agus a chionn sin bhiodh e duilich dhaibhsan òigridh fhaighinn do’n sgiobadh aca. Bhiodh iad so aig amannan air an aoireadh ann an rabhd:
’An Dhomhnuill ’s cha bhi silidh ac’ / ’S cha bhith [sic] càil milis ac’, / ’S mise nach teid idir thuc’ / A dh’ithe bioraich shioman. Agus a ris: Bhuain dhan Donnach cha teid sinne, / So a bheir an Donnach dhuinn, / Buntàt’ athurrnach gus ithe, / Teatha gun shiùcar, ’s brochan lom; / Rionnaich ruadh’ thug bliadhn’ am piceil, / ’S bidh sinn seachdain le ar com.
Nuair a rachadh la a shuidheachadh gu buain ’se la nan seachd sian a bheireadh orra an la sin a bhristeadh, agus bhiodh iad ’nam botunnan ’s nan oiliscin anns na puill. Cha chuireadh uisge stad idir orra, ach chuireadh sneachd. Bhiodh iad a’ buain na monach na bu tràithe aig an am ud is aig iasgairean agus aig clannighean an sgadain togail orra a Ghallaibh, a Shealtuinn is dhan a’ Bhruaich is bhiodh iad airson obair an fhearainn is na monach a bhith ullamh mas fhàgadh iad. An diugh chan eil a’ chabhaig cho mor, agus an diugh tha tentaichean an cois luchd na monach, eadhon ann an cridhe an t-samhraidh far an ruith iad ma thig fras. Faic ‘An Sireadh’ le Ciorstai NicLeòid as Paible an Rudha. T.D. 7-8 ‘Buain na Monadh’.
Location: Lewis, Port of Ness
Category: Mòine / Peat-Working
-
[mot]
-
’Se mot a theireadh sinn ris an t-seors’ ait teine againne – bha moran dhiubh anns a bhaile againn. Cha b’ann am meadhainn an lair a bha e. Rudeigan [sic] mar seo. (6. [refers to the illustration] na busan made of clay and stone – flat on top, suitable for pans to be kept near the fire.)
Origin: [Harris? – cf. ‘Taigh Croitear anns na Hearadh – an taigh anns an do rugadh mi.’]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
[riabaisteallag]
-
A swing. Bhiodh seo againn nuair a bha sinn òg. Bhiodh sinn uaireannan a’ deanamh riabaisteallag air an t-slabhruidh tarsuinn bho’s cionn an teine. (Chan fhaca mi riamh sgrìobhte e.)
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[similear (E)]
-
Nuair a chaidh an teine a thoirt air falbh bho mheadhon an làir b’e seo an seòrsa àite-teine a thòisicheadh a’ deanamh. As déidh seo thòisicheadh a’ deanamh similear le sgeilpe.
Origin: Leòdhas [Lewis], Uig an Iar
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
[spàr]
-
Spàr connadh air an teine. – Throw firewood on the fire.
Origin: Lochaber
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
Bheil an teine beothachadh (gabhail). An do bheothaich (air do ghabh) an teine? Has the fire kindled?
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
’S fhearr an teine beag a dh’fhairaidheas tu na an teine mór a loisgeas tu. [NOTES: note added above ‘dh’fhairaidheas’ – gharas.]
Location: South Uist, Lochcarnan
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
Trì iompraichean nas miosa na’n teine.
Location: South Uist, Lochcarnan
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
“Na toir teine a tigh far a bheil leanabh gun fhiaclan.”
Location: North Uist, Grimsay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
Is furasda adagh teine mór is seann ghaol.
Location: South Uist, Lochcarnan
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
Chaisgeadh an teine. The fire was quenched.
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
Fire: luath (ashes), gual, fóid mòna, cònnadh (firewood), éileag (red-hot cinder).
Origin: Lochaber
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
An taca an teine. – At the fireside. By the fireside.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[teine]
-
As an teine do an ghrìosaich. – Out of the frying-pan into the fire.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[tigh Gàidhealach]
-
Bheirinn fo ur comhair seann tigh Gàidhealach a chumail fo ur beachd. Agus na bh’anns an tigh agus a mach bho an tigh. Seann tigh Gàidhealach thubhairt mi. Seann tigh Albannach a bhiodh ceart. ’Se seann Alba a bh’anns a’ Ghàidhealtachd. Thuirt an seanalair Iain Hamaltan air a’ Wireless anns na 30-an agus e a’ bruidhinn mu an Ghàidhealtachd, agus air na h-eileanan, “holding the essence of primitive Scotland”. Dh’fhaodadh sibh an tigh a roinn na thrì pàirtean. Bha againne: uachdar an tighe; (faic cùlaist) aig an teine; air feadh an tighe. Agus an sabhal. Agus smaite tighean beaga a thuilleadh air an sin.
Origin: Lewis, Uig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[tual-fhadan]
-
“Thàinig mi ’na mo thual-fhadan chun an teine”, arsa am bodach leis an flu. Cha b’ann gu math a bha am bodach idir. (Chan fhaca mi riamh ‘tual-fhadan’ sgrìobhte.)
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
[uinneagan]
-
Bha tri seomraichean san taigh seo – agus uinneag anns gach aon dhiubh. Bha uinneag ceann an teine mu thri troighean air gach rathad, agus uinneag ceann shios an taighe mun aon mheadachd. Bha uinneag na closaid na bu lutha [sic]. Be uinneag na closaid an aon te a ghabhadh fosgladh.
Origin: [Harris? – cf. ‘Taigh Croitear anns na Hearadh – an taigh anns an do rugadh mi.’]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
[urras]
-
Oifig urras teine. Fire Insurance office.
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
a madadh-ruadh ’s a’ chearc
-
The ‘Cearc’ had all her ‘chickens’ strung along behind her, each clasping the one in front round the waist, the nearest one to the ‘Cearc’ clasping her. The ‘Fox’ came along and pretended to dig in front of the Hen, who asked him: “De tha thu cladhach ann a shen? [?]” “Tha mi lorg snathad.” “De tha thu dol a dheanamh leis an t-snàthaid?” “Tha mi dol a dh’fhuaigheal pac.” “De tha thu dol a dheanamh leis a phac?” “Tha mi dol a chur gual ann.” “De tha thu dol a dheanamh leis a ghual?” “Tha mi dol a dheanamh teine.” “De tha thu dol a dheanamh leis an teine?” “Tha mi dol a chur prais air.” “De tha thu dol a dheanamh leis a phrais?” “Tha mi dol a chur feòil innt.” “De an fheòil?” “Tha feòil do chuid iseanan is tu fhein as an deidh.” The Hen, with arms outstretched like wings, tried to guard her brood, while the Fox captured them, one by one.
Origin: Leòdhas [Lewis], Uig
Category: Cur-seachadan: Dèideagan, Geamaichean is Farpaisean / Recreation: Toys, Games, Contests
-
aig an teine
-
living room.
Location: [Lewis], Siabost
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
aig an teine
-
I think the living room was always referred to like this.
Origin: Eileanaich [natives of Lewis]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
aig an teine
-
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
aig an teine
-
Term used for main living room. I have never heard a single word used to designate this part of a house. [NOTES: slipped under ‘teine’ with ‘aig an teine’ as the quotation.]
Origin: Skye
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
ailt
-
[ɑlʹtʹ] Quotation: Thug e [ɑlʹtʹ] as an teine. Notes: a burning stick, a piece of burning wood.
Origin: Bunloit
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
an caoran
-
am fàd ma dheireadh a thigeadh as ùrlar a phuill mu ruigiste an grinneal. Pronn, dubh, trom, doirbh a tiormachadh ach a mhòine a b’fhearr aon uair’s gun deach i air teine.
Origin: [Taransay]
Category: Mòine / Peat-Working
-
an loch teine
-
Origin: Lewis, Uig
Category: An Eaglais / Ecclesiastical Terms
-
an t-aite teine
-
fireplace.
Origin: Barra
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
an teine
-
the fire.
Origin: Barra
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
an teine biorach
-
will o’ the wisp.
Origin: Barra
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
ann
-
Quotation: ’na shuidhe am mullach an teine. Notes: not quite.
Location: Harris, Ardhasaig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
ath-mhoine (a-foin anns gach aite)
-
Fadan a chaidh fhàgail an sud ’san so air na puill. Bha iad so ro fhliuch air son an cur gu rathad. Bidh iad tioram gu leòr gus teine a dheanamh aig am buain, rùdhadh is cur gu tìr. ’S e ath-mhoine cuideachd a chanar ris na bhios air fhàgail do mhoine na bliadhna ’n uiridh as deidh a’ chruach ùr a bhith air a deanamh.
Location: Lewis, Port of Ness
Category: Mòine / Peat-Working
-
beulag
-
An opening (air an teine ’s a leithid sin).
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
biorgadaich
-
[bwɾwɡəd̪iç] Quot.: teine a’ biorgadaich. Note: flickering.
Origin: [Caversta]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
biortaich
-
[bjwʴsṯıç] Quotation: Bhiortaich e nuair a chuala e gu robh thu a tighinn dhachaidh. Feuch am biortaich thu an teine. Notes: brighten up, revive. [NOTES: the turned r used for the symbol which is unclear in the original.]
Location: Lewis, Barvas
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
braosdair
-
[bɾɤ:sd̪ɑð] Quot.: “braosdair teine”. Note: fire with a centre of very hot burning embers.
Origin: Caversta
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
breacadh
-
e.g. breacadh an teine. Known in some places as ‘Breacan Mairi Ùisdean’.
Origin: Lewis, Uig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
breacadh an teine
-
this was the reddening effect the fire had on your legs.
Location: South Uist, Garrynamonie
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
breacadh-an-teine
-
Note: skin becoming speckled on exposure to intense heat.
Origin: Carloway, Doune
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
breacan
-
Quotation: breacan an teine. Notes: the pattern made on the legs caused by proximity to the fire.
Location: Ross-shire, Aultbea
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cagailt (bheag)
-
àite-teine (air a thogail).
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
cailbh
-
[kɑlɑv] Note: partition between the “àite-teine” and the “cùlaist”.
Origin: [Lewis], Arnol
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
caoran (an)
-
Pios beag fòid nach eil buileach ’na smùr. Ach faodaidh tu radh, ‘Cuir da chaoran mun teine’, ’s tu ciallachadh teine mór do mhoine shlàn a chur air.
Location: Lewis, Port of Ness
Category: Mòine / Peat-Working
-
ceann-teine
-
part of a rainbow.
Location: ? [Eriskay – see below]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cha
-
Quotation: Cha tig olc á teine. Notes: Prov. saying.
Location: Lewis
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
clach
-
Quotation: clach guail [sic]. “Cuir clach air an teine!” [NOTES: slipped under ‘clach ghuail’.]
Location: Ross-shire, Dornie, Kilillan
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cladach-an-teine
-
not clear what was meant by this unless it was directly in front of the fire.
Origin: Eileanaich [natives of Lewis]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
coguill
-
Quotation: Coguill an teine. Notes: replenish the fire.
Location: [see below]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
coinnspeach
-
nn ‘wasp’ : ~; gen.:chuir seann duine a bha ann teine ris an nead-choinnspich; gen. pl.: bha nead mhòr choinnspeach
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
crabhcan (E)
-
’Se seo a bhiodh againn air a’ bhabht anns a’ bhalla a bhiodh a’ cumail an àirde na slabhruidh bhos cionn an teine.
Origin: Leòdhas [Lewis], Uig an Iar
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
craos teine
-
white hot fire (as with ‘mòine dhubh’ [q.v.]).
Origin: Leódhas, An Rudha [Lewis, Rudha]
Category: Mòine / Peat-Working
-
craosdal teine
-
a good going fire.
Location: South Uist, Lochcarnan
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cuaichean
-
Quotation: Tha ’n cat na chuaichean aig an teine. Notes: a ball.
Location: Skye, Harlosh
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cìop
-
turfs which were taken home and used for keeping the fire alive during the night. This was called – “a’ smàladh an teine”. [NOTES: corrected to ‘cìp’.]
Origin: Uibhist a Tuath [North Uist]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cùl
-
Quot.: cùl an teine. Note: area between the fire in the middle of the floor and the door.
Origin: [Barvas]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
cùl an teine
-
the side of the hearth nearest the threshold or door.
Location: [Lewis], Siabost
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
cùm
-
vb ‘keep’:vbl nn.: ged a bhiodh tu ‘ cumail teine; bha e ‘ cumail sgoileadh; an creideamh a chumail suas [DAG]
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
dealanach
-
nn f. ‘lightning’: an ~, teine-adhair, their iad; bha i air e ‘ èillteachadh bhon~ ; teine-adhair: an~,~, their iad; shoillsicheadh an ~ air an druim aige; ò, tha ‘n ~ a’ ruith nan
cat
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
deò
-
Quotation: “Chan eil deò anns an teine.” – life. “Chan eil deò gaoithe ann an diugh.” – breath.
Origin: West Lewis [the location given on the slips]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
dorus na cruaiche
-
An ceann a theid fhosgladh do’n chruaich gus na fadan a thoirt gu teine.
Location: Lewis, Port of Ness
Category: Mòine / Peat-Working
-
drabhs
-
Tha drabhs aig air an teine (fuaim mar a bhios ag geir ’n uair a thilgear pios dhi dh’an teine).
Location: Scalpaigh [Harris, Scalpay]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
drabhs
-
[d̪ɾɑu̟s] Quot.: a’ drabhsadh feoil ris an teine. Note: grilling, toasting.
Origin: [Barvas]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
drabhsadh
-
[d̪ɾɑu̟səɣ] Quot.: a drabhsadh feòil air an teine. Note: toasting, grilling.
Origin: [Ness]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
draogh
-
Quot.: “Tha ’m pana air draoghadh air an teine.” Note: for “traogh” – dry up, empty of liquid.
Origin: [Barvas]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
dreosaidh teine
-
a makeshift fire. Embers taken outside to build a fire in a byre, shed. [NOTES: ‘dreosaidh’ corrected to ‘dreòsaidh’ and note added above – dreòsadh.]
Location: South Uist, West Kilbride
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
dromanach (caol)
-
slatan caola seilich ùr no calltuinn mu 3' am fad. Bha thu ’gan dèanamh biorach air an dà cheann, ’gan dathadh ’sa’ mheadhon le dreiseag air an teine, ’gan lùbadh gu cumadh prine-fuilt, ’gan cur eadar rungas cathrach ’gan cumail crom. Bha iad aig an tughdair ag cumail an fhraoich ’na àite. Thogadh e gus an ath bhreth iad mar a bha e ag obair. Rachadh am fagail ’sa’ mhullach. Bha thu ’gan dathadh is ’gan toinneamh an seo [see the arrow in the picture] mus bristeadh iad anns an lùbadh.
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
dràsd
-
Quot.: a’ drasdadh teine. Note: dousing a fire.
Origin: [Ness]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
fire
-
teine, gual, bioranan, fóid-mòine, am blàr-mòine, torro-sgian (pron. torroshken).
Origin: Lochaber
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
fraoch sgreuchain
-
Am fraoch a gheibh thu aig bun an fhraoich eile. E bàn agus tioram agus crìon. Agus gabhaidh ri teine gu brais. (Tha e anns na faclairean.) Cha leiginn a leas a bhith air am fear-sa chur sìos.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
gabh
-
Quotation: a’ gabhail mu’n teine. Notes: banking up the fire at night.
Location: Sutherland, Portskerra
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
glan
-
vb ‘’clear, wipe out’ : start teine shìos an Dunvegan … gh. i chuile sian
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
iarunn
-
Quotation: Tha tuilleadh ’s a chòrr a dh’iaruinn aige ’san teine.
Location: Islay, Port Wemyss
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
las
-
vb ‘light, ignite’ : vbl nn.:match a ~adh idir no teine a startadh
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
leac an teine
-
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
leac an teine
-
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
leid (mhór)
-
àite-teine a muigh ri taobh a’ ghàraidh na leithid sin nam biodh tu nighe. “Tha phoit-mhór air an leid.”
Origin: Geàrrloch (Loch Iubh) [Gairloch (Loch Ewe)]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
lurg
-
The sheep’s wish: Gun mo lurg a bhristeadh / ’S gun mo chneamh a chur do’n teine.
Origin: Barra
Category: Caoraich / Sheep
-
mod
-
aite teine.
Location: Harris, Leverburgh
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
moine tasgaidh
-
Fadan móra tiugh a chuirear air an druim dìreach do’n luath aig am dol a chadal gus an cum iad an teine beò air a shocair gu maduinn. Tha ploicein math air son so.
Location: Lewis, Port of Ness
Category: Mòine / Peat-Working
-
mullach (m)
-
Quotation: ’na shuidhe am mullach an teine. Notes: not quite.
Location: Harris, Ardhasaig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
mòine-bhàn
-
Bha thu ’ga gearradh tana. Bha i na bu duilghe a tiormachadh. Ach bha i aotrom ri a tarruing. Sgamhan bàn, chanadh na bodaich. Sgamhan de mhòine bhàin. Cha sheasadh a’ mhòine bhàn cho fada ’s an teine idir ris a’ mhòine dhuibh.
Origin: [Lewis, Uig]
Category: Mòine / Peat-Working
-
na tròcairean
-
“A’ leigeil le na tròcairean a dhol a dhith air an teine, a’ leughadh a’ Bhìobuill, an e sin Crìosdalachd?” Na tròcairean – am biadh.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
outhouse
-
nn ‘outhouse’ : bha roinn do rudan san ~ [ꞌøu h tus] aca; chaidh an ~ aca na teine
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
piorstaich
-
[pȷw:ʴsṯiç] Quot.: piorstaich an teine. Note: stocking the fire to make it burn again. Reviving. [NOTES: the turned r used for the symbol which is unclear in the original.]
Origin: Carloway, Doune
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
pròic
-
[pɾɔ:c] Quot.: “Tha cailleach Mhealaiseal a’ cur nam pròic mun teine.” Note: turf-like peat which hasn’t been properly dried. (This was said when mist was seen on Mealaiseal, a hill in Uig.)
Origin: Carloway, Doune
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
pulp
-
Notes: (an t-àite-teine) damper.
Location: Skye, Portree
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
riabaisteallag (I)
-
Dìreach mar a chì sibh aca anns na pàircean. Ach againne air àrd-dhorus freagarrach no air spàrr. Agus uaireannan air an t-slabhraidh os cionn an teine anns na seann tighean. Airson riabaisteallag air an t-slabhraidh, gheibheadh sinn ar creach.
Origin: Leodhas [Lewis], Uig
Category: Cur-seachadan: Dèideagan, Geamaichean is Farpaisean / Recreation: Toys, Games, Contests
-
ris
-
Notes: Thubhairt mise ris. – to him. Leig e ris dha. – he revealed to him. Tha e ris an deoch. – addicted to drink. Co bha ris? – Who was at him? (injuring him, words or blows) Tha an talamh ris. – seen (in time of snow). Leig e e féin ris. – he unclothed himself (e.g. when going to swim). Chan eil math a bhi ris. – There is no use arguing with him. Bha dùil aige ris. – he was expecting it. Bha càirdeas aige ris. – he was related to him. Bha e ag radh rithe. – he was saying to her. Feuchaidh e ris. – he will attempt to do it. Chuir e ’n t-aodach ris an teine. – at the fire. ’S math a chaidh e ris. – he dealt with him in a becoming manner! Cha bhi gnothuich agam ris. – I will take nothing to do with it.
Origin: West Lewis [the location given on the slips]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
ruadhan
-
[ru̜ɤɣɑṉ] Quot.: “Tha do bhiadh air a dhol na ruadhan air an teine.”
Origin: Carloway, Doune
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
ruadhan
-
Quot.: “Tha do bhiadh air a dhol na ruadhan air an teine.” Note: food spoiling on the fire.
Origin: Kershader
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
ruadhan
-
Quot.: “Tha am biadh a’ dol na ruadhan air an teine.” Note: getting spoilt.
Origin: Uig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
ruighinneachadh
-
[ru̜iəṉɑxəɣ] Quotation: Tha sin a ruighinneachadh air an teine. Notes: taking a long time to cook. [NOTES: slipped under ‘righnich’.]
Location: Skye, Kilmuir
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
ròsdadh crùbaig
-
Cuir ris an teine i mar gun cuireadh tu fad air; tionndaidh i an dràsda ’sa ris gus am faic thu a’ chéir chruaidh dhonn a’ nochdadh. Thoir dhith an t-apran mus cuir thu ris an teine i.
Location: Lewis, Port of Ness, Lionel
Category: Maorach / Shellfish
-
seanntaich
-
[ʃw̃:n̪t̪iç] Quot.: “Tha am biadh a [ʃw̃:n̪t̪ɑxəɣ] air an teine.” Note: food spoiling on the fire from being left too long. (spelling?)
Origin: Crowlista
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
seóbhraich
-
Quotation: Tha am biadh agad a [ʃo:ɾɑxəɣ] air an teine. Notes: food drying up on the fire after being kept warm.
Location: Lewis, Barvas
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
seóbhraich
-
[ʃo:ɾiç] Quot.: “Tha do bhiadh a’ [ʃo:ɾɑxəɣ] air an teine.” Note: drying up and going to waste.
Origin: [Barvas]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
siantaich
-
[ʃĩɤ̃n̪t̪iç] Quot.: “C’àite an robh thu? Tha do bhiadh a’ siantachadh air an teine.” Note: drying up and deteriorating.
Origin: [Lewis], Arnol
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
smàl
-
Quotation: a’ smàladh an teine. Notes: bank up the fire at night. Barvas: “a’ tasgadh an teine” or “a’ cuir tasgadh dhan an teine”.
Origin: North Uist
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
smàladh
-
Quotation: a’ smaladh [sic] an teine. Notes: banking the fire.
Location: Coll, Sorrisdale
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
smàladh
-
Quotation: a’ smàladh an teine. Notes: banking the fire.
Location: Ross-shire, Dornie, Morvich
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
smàladh
-
Quotation: “smàladh an teine”. Notes: same as “tasgadh” in Lewis.
Location: Craignish
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
smàladh
-
Quotation: Cuir smàladh air an teine.
Origin: Tiree
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
spor-teine
-
[spɔɾtʹĩnʹə] Notes: a spark.
Location: Vatersay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
spreodanachadh
-
poking. Spreodanachadh ’n teine.
Location: Na Hearadh, Scalpaigh [Harris,Scalpay]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
spriotag
-
“Chaidh Dòmhnull beag a losgadh le spriotag bho an phrais lite.” – A throw-out bho an phrais nuair a bhiodh i a’ goil, ’sa’ goil gu math. Is iomadh uair a fhuair sinn dathadh bho an nì a bha seo. Timchioll mu an teine le na casan lomnochd.
Origin: [Lewis, Uig an Iar]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
sprodanachadh
-
poking. A’ sprodanachadh an teine.
Location: Harris, Scalpay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
sproiteanachadh
-
poking. A sproiteanachadh an teine.
Location: Harris, Scalpay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
spàrr
-
Quotation: spàrr – a cross beam of a roof coupling. Spàrr – “Spàrr e an clobha dh’an an teine.” Sparradh – warning. “Thug e sparradh dha gun e dhol ann a rithist.”
Origin: West Lewis [the location given on the slips]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
suidheachan an teine
-
the nest in a fireplace.
Location: South Uist, Lochcarnan
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
suitse
-
Quotation: Cuir suitse ris an teine. Notes: cf. Rev. Norman MacDonald’s Skye form sitse (SGS XI, Pt. 1).
Location: Lewis
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
tac-an-teine
-
fireside.
Location: Harris, Scalpay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
taisgte
-
stored. Teine air a thasgadh – teine taisgte.
Location: [Harris], Scalpaigh [Scalpay]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
tasgadh
-
Quotation: a’ tasgadh an teine; a’ cur tasgadh dhan an teine. Notes: banking the fire.
Location: Lewis, Barvas
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
tasgadh
-
Quotation: a’ tasgadh an teine. Notes: covering the fire over and leaving it to burn for the night.
Location: Skye, Portree
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teann
-
vb ‘draw closer’ : cond.: thuirt iad ‘Nach ~adh sibh iad a-staigh gur [kar] garadh fhèin aig an teine?’
Location: Canada, Cape Breton, Broadcove
Category: Field Notebooks of Seosamh Watson June-August 1983
-
teine
-
Quotation: teine-biorach. Notes: “static electricity which jumps from one place to another.”
Location: Canada, Christmas Island
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine
-
Quotation: Tha tuilleadh ’s a chòrr a dh’iaruinn aige ’san teine.
Location: Islay, Port Wemyss
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine
-
[tʹʃĩṉ] Notes: fire.
Location: Sutherland, Embo
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine
-
Quotation: leac-an-teinnich [tʹɛ̃nʹıç].
Location: Coll, Ben Meadhonach
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine
-
Quotation: poit air [ə ʤinʹ]. Notes: N.B. pron.
Origin: Glenlyon
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine
-
Quotation: Cuir [tʹĩṉıç] air.
Origin: Tiree
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine adhair
-
thunderbolt.
Location: South Uist, Bornish
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine adhair
-
sparks which you see after receiving a blow on the head.
Location: South Uist, Garrynamonie
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine adhair
-
Location: Na Hearadh, Gòbhaig [Harris, Gobhaig]
Category: Sìde / Weather
-
teine athair
-
Origin: Harris, Horgabost or Harris, Kyles Stockinish
Category: Sìde / Weather
-
teine beura
-
this fire was lit beneath the ‘stann’ [q.v.] which was instrumental in forming the salt. J.M.A. tells of a place close to Lochmaddy which made salt and sold it to countries such as Holland and Sweden, which had no natural salt.
Location: North Uist, Iollathraigh [Illeray]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine biorach
-
will-o-the-wisp.
Location: Na Hearadh, Scalpaigh [Harris, Scalpay]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine biorach
-
“Marsh” fire.
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine bliannain
-
phosphorescence.
Location: [South Uist], South Glendale
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine de
-
ringworm. There is a tradition which says that this can be cured by the application of the blood of a black cockerel. Similarly toothache can be relieved by the application of fish oil and whisky. [NOTES: note added – shingles?]
Location: South Uist, Smerclete
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine dè
-
(unsure), something pertaining to the mouth.
Location: Harris, Rodel
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine dè
-
a rash round the mouth. An old penny was rubbed on the affected area as a cure.
Location: North Uist, Grimsay, Gearradh Dubh
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine eiginn
-
Fire by friction.
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine gealain
-
will o’ the wisp.
Location: Barra, Northbay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine mór
-
will o’ the wisp.
Location: North Uist, Tigharry
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine mór
-
will o’ the wisp.
Location: South Uist, Iochdar, Baile Gharbhaidh [Balgarva]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine shionachain
-
Notes: phosphorescence.
Location: Ross of Mull
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine sionachain
-
will o’ the wisp. Variant on ‘teine biorach’.
Location: Eriskay, Taobh na Mara
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine sionnachain
-
phospherous [sic].
Location: Barra, Northbay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine sionnachain
-
phosphorescence in the sea.
Origin: Lewis, Uig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-adhar
-
thunderbolt.
Origin: [Note: From North Uist, information from Alex O’Henley / RÓM 4 Dec 2023]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-bianan
-
Notes: phosphorescence on the sea – Sleat.
Location: Skye, Sleat
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-biorach
-
will o’ the wisp.
Location: South Uist, Daliburgh
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-biorach
-
Notes: “static electricity which jumps from one place to another.”
Location: Canada, Christmas Island
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-biorach
-
Note: “will o the wisp”.
Location: Harris, Quidinish
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-biorach
-
Note: “will o’ the wisp”.
Origin: Ness
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-biorrach
-
glow worm. “Cho luath ris an teine bhiorrach.”
Location: Harris, Horgabost
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-caithidh
-
[tʹĩṉʹəkɑi] Notes: tuberculosis.
Origin: Drumguish, by Kingussie
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-ceann-foid
-
[sic] [See teine-fòid.]
Location: Harris, Scalpay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-dé
-
Note: shingles.
Location: Lewis, Uig, Crowlista
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-dé
-
Notes: shingles. (?)
Location: Ross-shire, Polbain
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-dé
-
skin disease. [SLIP: Skin disease; shingles.]
Location: Na Hearadh, Scalpaigh [Harris, Scalpay]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-dé
-
Notes: ringworm.
Origin: Islay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-dé
-
Notes: shingles.
Origin: North Uist
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-fòid
-
the peat from the fire burning on the sickle (or any convenient item) was stuck in it to serve as a handle etc. and the burning peat as a lantern on a dark night, Highland of Scotland.
Location: Harris, Scalpay
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-sionachan (m)
-
phosphorescence.
Origin: Tiriodh [Tiree]
Category: Faireachdain / Senses
-
teine-sionnachain
-
Notes: phosphorescence.
Location: Coll, Sorrisdale
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-sionnachain
-
phosphorescence.
Category: Faireachdain / Senses
-
teine-sionnachain
-
Notes: phosphorescence at sea.
Location: Skye, Broadford
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teine-sionnachain
-
Note: phosphorescence at sea.
Origin: Uig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teóthadh
-
[tʹo:əɣ] Quot.: a’ teóthadh air an teine. Note: warming, getting warm.
Origin: Barvas
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
teóthadh
-
[tʹo:əɣ] Quot.: “C’àite robh thu gu seo ’s mise teóthadh do bhiadh air an teine?” Note: warming, keeping warm.
Origin: Uig
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
tigh-fhuarach
-
[t̪ɤıu̟ɤɾɑx] Note: an additional room for sleeping, opening sometimes from the living room (aite-teine), sometimes from the “culaist”.
Origin: [Lewis], Arnol
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
toit
-
[t̪[ɔı]tʹ] Quot.: Tha mi gus mo thoiteadh ris an teine. Note: stifling with heat.
Origin: [Barvas]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
tèine-mùchaidh
-
smouldering fire. [NOTES: slipped under ‘teine-mùchaidh’.]
Location: Na Hearadh, Scalpaigh [Harris, Scalpay]
Category: Measgaichte / Miscellaneous
-
uinneag an teine
-
the living room window.
Origin: Eileanaich [natives of Lewis]
Category: Taigh Gàidhealach / House and Furnishings
-
ultach
-
Quotation: “Be sin an ultach teine, uallach leanamh [?] dhuin’ eile.” Notes: Ultach – a burden carried in arms, in front. Eallach – a burden carried on one’s back.
Origin: West Lewis [the location given on the slips]
Category: Measgaichte / Miscellaneous