| |
| a | [= de] prep. ‘of’: fear a mhuinntir shuas na ~eadh [‘lake’] |
| 'a' | [= nuair] conj.’when’: tha cuimhne agamas 'a' bhiomaid a' tarraing sìos |
| able | adj. ‘fit, able’: chan eil mise ~ gus a dhol a-mach: cha robh e uamhasach ~ airson a bhith ‘ slaodadh connaidh |
| acarsaid | nn f. ‘harbour’: a chaidh crosach an ~; ri crosadh acarsaid Halifax; cha deachaidh e cros an acarsaid [DAG] |
| ach an/ am | conj. ‘’to see if’: feireadh e sùil às a dheoghaidh ach an robh feadhain a’ coimhead air: well, bhiodh a chuile fear riamh a’ dol sìos ach am faiceadh iad __; bha chuile fear riamh
a’ tilleadh |
| ach | conj. ‘but, except’: ~ ‘s e rinn am mèirleach eile … ach shanntaich e na cnòthan; dhèanadh i na breacain cuideachd __ ach i ‘ dh’fhaighinn a-mach dè na dathan a bhiodh
ionnta |
| acras | nn 'hunger': bhiodh e glè thric air an ~ |
| aghaidh | nn f. ‘face’: blàrag a’ dol dhan choillidh [iç] ‘s a h-~ [-iç] air an taigh [ən døi̯]? Tuagh. [= riddle] |
| aimhreideach | adj. ‘hair in disarray’: [a͂i ͂ɲt´ɛr´əx], [a͂i͂rɛt´əx] |
| aidmheil | nn f. ‘denomination’: coiseachd do dh’eaglais __ an dà ~, fhios a’d, dha na h-eaglaisean aca fhèin |
| aig | prep. ‘at, to’: aig: aig an geamhradh [sic] tha iad geal; agam: ‘well,’ thuirt mi agam fhìn; aice: ach bhiodh aicese ri bhith còmhla ris, co-dhiù [FMM]; bhiodh e aice ris a’
bhainne ‘ chur dhan chreamery |
| ainm | nn ‘name, reputation’: cha robh ~ ro math aice, co-dhiù |
| ainmeil | adj. ‘famous’: gus an latha an-diugh tha e ~ |
| ainmich | vb ‘name’: vbl nn.: cha robh math dhomh duine sam bith ‘ ainmeachadh |
| air | prep. ‘on’: bha e ~ a dhinneir; bha m’ athair math ~ òrain; bha e glè mhath air an tuaigh gu gearradh sa choillidh ud; chan eil fhios aig duine aire sin; 1, 2sg: ‘an robh an t-eagal
ort, John R, sa chladh?’ ‘Dè a chuireadh orm?’; 3m: saoil thu ' bheil e nis an-nochd air an Èirinn? |
| air n-adhart | advb ‘forward’: bha i gàbhaidh, chuireadh i ~ an saoghal le obair |
| air n-ais | advb ‘back’: tilleadh ~ {FMM] |
| air neo | conj. ‘or else’: am bugsa a thilgeil ‘s a chuile sian dheth, air neo bhiodh an truckwagon na theine; dùn do bheul, air neo bidh tu air do dhischargeadh; leanadh an spiorad ‘
tighinn ort _ air neo, leanadh esan oirrese [FMM] |
| air son | prep. ‘for’: ~ [əʂən] gearradh coilleadh; 3m: chan eil iad ro phailt, air a sh. sin ‘however’; tha mi beò fhathast air a sh. ‘anyway’; ’s e duine able a bha ann, air a shon sin;
air a shon: tha mise air fàs cho dìchuimhneach, air ‘ shon |
| àirde | nn f. ‘height’: chan eil fhios agam dè bh'ann de dh'òrlaich a dh'~ |
| aire | nn f. ‘care’: ach ‘n ~ nach fheuch iad [ət] ri tighinn a-nall ‘ro na bushan; cha tug e an ~ dè bha ann; corra uair feumaidh duine an ~ ‘ thoirt bho [fɔ] chorra dhuine; gu bheil
agad an ~ ‘ thoirt; aire: thug e an ~ dhan ghill’ òg seo; thug i an aire nach do chuir i an t-uisge coisreactha air a’ bhòrd idir |
| aire | nn f. [= faire] ‘wake (at funeral)’: bha iad a’ dol dh’ionns’ na h-aire; bha ~ mhòr a’ dol a bhith ann; pl. bhith na bòst gàbhaidh air na h-aireachan |
| àireamh | nn f. ‘number’: ~ do __ ghillean a bhiodh a’ falbh ag òl |
| airgead | nn ‘money’: a bha ‘ dèanamh an _ uisge an airgid; gen.: uisge airgid [ar͜aˋkit´] |
| àisiling | nn f. ‘forerunner’: chunna mi a’ t- ~ [t h a:ʃəʎiɲ] |
| ait | adj. ‘strange’: bha rudan ~ san t-saoghal; tha mi ‘ faicinn aodach uamhasach ~ air |
| aite | adj. ‘strange’: bha e car ~, dithis __ fhaicinn |
| àite | nn ‘place’: pl. bidh e ~achan ann |
| àite-suidhe | nn ‘seat’: chan eil agaibhse ach droch ~ sin |
| aithreachas | nn ‘regret’: chan eil sian do dh’~ orm |
| aitreabh | nn ‘habitation’: bidh sibh na b' eòlaich, fhios agaibh, air an ~ |
| Alba | nn f. ‘Scotland’: [̍ɔʁ̫aˋpin] |
| all right | adj. ‘satisfactory’: 's e toigh ~ bha ann |
| altram | vbl nn ‘bringing up’: nach robh duine geal an sin agus e ‘g ~ [auʁ̫tərəm] leanbh dubh |
| am miosg | prep. ‘among’: ~ a chèile, a’ fight; ~ nàiseinean heile [FMM]; 3sg.: chaidh mi ‘ro operation, chaidh mi ‘ro an dàrna tè agus ghabh mi pneumonia na mhiosg sin; |
| am/ an | 1 prep. ‘in’: bha i math an Gàidhlig 's am Beurla;am bi iad a’ dèanamh maragan an Èirinn am fuil; 1sg:: chaidh e ionnam cho mòr sin; 3m: cha robh pioc do dh’eagal ann; chaidh e ann
a’ chuile sian [̼ | ʃɛn] a bha ann; cha robh ann nach tachdadh e duine; gu dè am beòthach a bhiodh ann; 3pl.: sguir iad a dhol ionnta (dha na h-eaglaisean aca fhèin); rel.: dhèanainn rud sam
bith anns an cuirinn mo làmh; + ur: bha sibh nur daoine cearta |
| am/ an | 2 ? interr. ptcl. ‘: chunna mi ‘ leithid seo ‘ dhuine. ‘N [ən̪ə] am faca? Chunnaic |
| a-mach | advb. ‘out’: chuir e ‘-mach air leth-cheud troigh e; dh’fhight iad e (?) a-mach; bha fearann aige a-mach san Eilean; tha sinn dìreach ~ à connadh; gus an tig __ an uair a chuir Dia
a-mach dha; nuair a tha e ~ air ceithir fichead bliadhna; thug iad an ròpa eile ‘-mach __ air taobh ‘-mach an taighe; thàinig am fear seo(?) taobh ‘-mach na h-uinneigeadh |
| amh | adj. ‘raw’: buntàta ~ |
| amhach | nn . ‘neck’: gen.: rug e air cùl amhaich a’ chòta aige |
| an aghaidh | prep. ‘against': + 3m. poss.: na ~ [-iç] |
| an sin | advb ‘then’: rachadh an sin tè dhiubh suas |
| anail | nn f. ‘breath’: ‘s e a’ tarraing ‘ analach |
| a-nall | advb ‘over [from]’: ’s ‘ig e ’-nall air an abhainn |
| a-nist | advb ‘now’: cò ~ am brogach a tha siud? |
| a-niste | advb ‘: ~, bha mise an deoghaidh an naidheachd a chluinnteil [DAG] |
| a-nunn | advb ‘over [to]’: a' dol a dh'Èirinn ~; ~ car mun àm seo a bhliadhna; thig e ’-nunn air an abhainn |
| aodach | nn clothes’ ‘: dh’fhigheadh iad na h-aodaichean [FMM]; dh’fhairghinn m’ ~ a’ stickadh sa mhadainn |
| aon ~ aona | adj. one, same’‘: ‘s e an aon Ghàidhlig a th’ aca ach an dòigh a bhruidhneas iad [MAE]; cha robh aon fhacal sgoileadh aige; aona adj.: ~ ghille [ɯnə ˌjiʎə], aona nighean [ ̍ɯnə
ˌɲi-an]; tha aona bheinn sa t-seann dùthaich; |
| aorpann [< aobrann] | nn ‘ankle’: pl. agus am beòthach fodha gu seachad air na h-aorpainn san eabair |
| ar no | (??): ~, chaidh e ‘-staigh dhan stòr |
| ar | poss. adj. 2pl : bha ar seanair-se seo |
| àraid, gu h-~ | advb ‘especially’:‘a’ dol seachad air a’ chladh |
| àraidh, go h-~ | advb ‘especially’:an àm a' gheamhraidh |
| aran | nn ‘bread’: ~ buidhe |
| arb | [= earb (?)] vb ‘enjoin’: dh’arb [ɣarap] e ...leis na boireannaich a bha ‘-staigh iad a bhith gu math do dh’Aonghas na Coilleadh |
| a-riamh | advb ‘ever; every single’: bhiodh a chuile fear ~ a’ dol sìos; bha chuile fear ~ a’ tilleadh |
| a-roimhe | advb ‘before, already’ |
| às | prep ‘out of’: roinn dha na __ sgrìobhtichean às m’ òige |
| àsan | pron 3pl. contrastv. . ‘they’: am màthair ~ [ə mɛ:hir´ a:sən] ‘their mother’ |
| a-staigh | advb motn ‘in[side]’: ~ dhan choillidh [-iç] |
| àth-aoil | nn ‘lime-kiln’: ~ a theireadh leis |
| athair | nn: m’ ~ [mahair´] |
| |
| baile | nn ‘homestead’: pl. dh’fhalbh iad … cros nam bailtean |
| baile mòr | nn ‘town’: sa bh. mhòr an Inverness |
| baiteal | nn : sa bh. a bha ann |
| ban-bhuidseach | nn f. ‘witch’ : thàinig a’ ~ [vãũ vuʧəx] seo ‘-staigh |
| banc | nnland adjoining seashore’ : shuas air na Bancaichean, Broadcove Banks [DAG] |
| ban-chomharsanach | nn ‘female neighbour’ |
| balach | nn ‘boy of a certain age’: [FMM] |
| ban-fhigheadair | nn ‘female weaver’ : bha mo mhàthair na ~ |
| ban-fhiosaiche | nn ‘female seer’ : thuirt ~ |
| Ban-Fhrangach | nn ‘French woman’ : thachair ~ [ˈpãũˈrãŋgəx] air |
| Ban-Gheancach | nn ‘female from USA’ : phaigh a’ Bhan-Gheancach dùbailte mairt __ dhan Fhrancach bhochd |
| ban-robair | nn ‘female robber’ : ‘s e car do bh. [[vãũ -r.] a bh’ innte |
| ban-sgoileir | nn ‘female schoolteacher’ : ~-ean Catlaigeach a chur [DAG] |
| bàra | nn ‘[metal] bar’ : tha seansa gur e bàr-- ~ mòr a bha an taigh __ |
| bargan | nn ‘bargain’ : rinn iad am ~ suas |
| bàrr | nn ‘top, end’ : ~ a dhà choise sna stioraipean; pl. bha e fhèin ga chumail [= ceap] air ~an nam meòirean |
| barrach’ | nn ‘more’ : chunna mise an duine ud agus chunna mi ~ ‘s è [ꞌa:]; dhèanainnsa ~ ann an uair ‘s __ nì iad seo am fad latha |
| bàs | nn ‘death’ : dh’eug mo mo sheanmhair, thàinig am ~ oirre |
| bàta | nn ‘stick’ : nam biodh tu ann am ~ [ba:də] |
| bathar | nn : a’ bh. [ə va-ar] = ‘spruis gheal’ |
| beachd | nn ‘intention' : thàinig a’ chailleach a-staigh a bha seo, dè ‘ bha ‘na~, air son robaireachd no rudeigin |
| beag | adj. ‘small, few’ : agus ‘s e glè bheag dhiubh sin ‘ tha beò an-diugh |
| beagan | nn : ~ is ~ ‘gradually’ |
| bean | nn f. ‘woman’: pl.: ‘mnathan buidhe [pra͂-ən bu-i] ’s iad ri muidhe an t-uachdar anns a’ chrannagan’ |
| beannaich | :vbl nn ‘bless’:bha an sagart a’ beannachadh an t-sìl; Dia gad bheannachadh!; tha mi ‘ smuaineachadh gur ann an St Ninian a chaidh __ a bhiodh iad ri bush, a chaidh an t-uisge
coisreactha ud a bheannachadh; thàinig latha beannachadh an t-sìl; nn.cuiridh mise beannachadh air leth air an t-sìol; vbl adj. beannaichte: chunnaic e an Crìostaidh ~, maighstir Dùghall;
bhruidhinn e gu ~te [pjɔn̪iʧə] riutha-s’ |
| beart | nn f. ‘loom’ : nuair a chuireadh [tu] an t-aodach sa bheirt |
| beat | vb ‘surpass’: vbl nn.: cha ghabh i ’ bheatadh; bha e duilich a bheatadh [vehtəɣ] |
| beatha | nn f. ‘life’ : cha bhiodh eagal do bh. ort [FMM]; do bh. seo! ‘welcome here’; do bh. dhachaidh! ‘welcome home!’; do bh. dhan dùthaich; do bh. ’-staigh |
| beilleag | nn f. ‘bark’: a’ bh. |
| beinn | nn ‘mountain': bha e sa taobh ~eadh aig am pasture far an robh iad; pl. beanntan [pɛundən]; beinnean [peɲən] [MM] |
| beir | vb ‘seize, take’ : vbl nn: mas fhìor, a’ dol a bheiri’t [< -innt]; bha e dìreach a' beireachd orra |
| beirteach | : bha iad nan daoine ~a |
| beirteas | nn ‘wealth’: 's e an t-slàinte am ~ as fheàrr a th' ann; an t-slàinte am ~ as fheàrr a tha ‘r an t-saoghal |
| beò | : gun toireadh e duine beò leis cho math ‘s a bha e; nn.: ‘bidh mo bh. ‘s mo mharbhadh ri Cloinn ‘Ill-Eathain’ |
| beòthach | : leis a’ bh. chaorach; leth nam __ beòthach caorach |
| beul | nn ‘mouth, beginning’: ~ na h-oidhche: 'nightfall'; bha e ‘ tighinn a-nuas staighir am ~ na h-oidhch’; ~ an latha: 'dawn' [FMM] |
| bheir | vb ‘give, take’ : past: às a dheoghaidh a thug am fear seo [‘made off after him’];cond.: 's e the an doctair Siseil a ~eadh iad air; a’ smaoineachdainn gun toireadh e duine beò leis
cho math ‘s a bha e ; cha bhiodh e math muran toireadh iad toll air an talamh ‘ dannsadh; vbl nn.: bha thu sin a’ toir’ sin dheth gu strain; bha e ' toirt bhuam a' mhairt |
| bho | prep. ‘from’ : a-riamh bho cogadh Louisbourg; bhuam e! bhuam e! bhuam e!; chan fhaca mi sian bhuaith’ sin; chaidh iomdha duine ann bhuaith’ sin; bhuaipe: chuir iad fios gu robh
sagart bhuaipe [DAG]; bhuapa: bha bucaid uisge bhuapa; |
| bho chionn | advb ago, since’ : ~ fhichead bliadhna |
| bho la | conj. ‘since : tha cuimhne agam fhìn air rudan ~ bha mi ceithir bliadhna |
| bhos cionn | SEE fos cionn |
| bi | vb. ‘be’ : cond.: na’ bhiodh e [na viɣ a]; past: a's a robh e [roɣ]; vbl nn.:air bhith bog; an cuala sibh ‘ bhith ‘ bruidhinn air? |
| biadh | nn ‘food’: gen.: bòrd bithidh [pɔrt ̍̍pi-iç] |
| bìdeach | adj. ‘tiny’ : ‘s bha e fhèin cho [o] bìdeach |
| bìodach | adj. ‘tiny’ : … sgìdein, rudan beag, ~ [MML] |
| biorach | adj. ‘pointed’ : bha point ~ air |
| biorach | nn ‘dogfish’: ~ mosach! pl. bioraich, ‘used to cut net’ |
| blàrag | nn f. ‘cow with blaze on forehead’: ~ a’ dol dhan choillidh [iç] ‘s a h-aghaidh [-iç] air an taigh? tuagh |
| bith, gu | advb. ‘whatever’ : gu ~ cò às a thàinig __ an stuth eireachdail |
| bith, ’m | advb.’whatever’: ~ gu dè am __ miracle a bha ann; a’ cur __ ‘m bith gu dè bha iad a’ cur |
| blàr | nn [ ‘cow] with blaze on forehead’: leum mart ~ a-mach |
| blas | nn ‘taste': fairgheamaid blas [ɔ] na clòimhe oirre; bidh ~ na clòimhe oirre; bha ~ math air na Mathesons a bha seo; ~ na clòimh' air |
| board | vb. ‘lodge’ : bha mi ‘ ~adh thall |
| bòcan | nn ‘apparition’ : ‘s e ~ gàbhaidh a tha sna skidoos seo |
| bocan-salainn | nn ‘type of spider’: [pɔxkan saʁ̫in] |
| bochd | adj. ‘poor’: voc.: a dhuine bhochd! |
| bog | adj. ‘wet’: nuair a tha a' ghealach air a druim __ chan e soighne -- math(?), 's e gealach bhog a their iad leatha |
| bogha-froisg / -sig, -seadh | nn ‘rainbow’: ‘s e rud neònach a th’ ionnta cuideachd, bogha-froisig [sic] sa mhadainn ach ‘s e soighne stoirm a th’ ann agus am bogha-froiseadh feasgar __ {FMM] __ tha an t-sìde ‘
dol a bhith math [MAE] |
| bòidheach | adj. ‘pretty’: cù, neo’r-thaing, a bhio’ ~: fionnadh lom, ~ |
| boineid | nn f. : 'hat' [FMM] |
| bolgam | nn. ‘mouthful’: agus uisge aca ann an tube bheag ‘s dh’fheumainn-sa ~ [pɒɫɒkən]’ thoirt às |
| bonn | nn ‘bottom’: a-staigh air __ fo bh. Toll; shuas am ~ na beinne; shuas an seo __ air bonn a’ Cheap |
| bonnach | nn ‘cake, scone’: ~ coirce; ~ buidhe |
| bonnan | nn ‘little coin’: pl.: ~an beaga deich centachan |
| borbair | nn ‘barber’: am ~ a tha shuas an sin |
| bòst | nn ‘pride’: bu chòir ~ a bhith orra [DAG]; b’ fhìor thoigh leatha ‘ bhith na ~ gàbhaidh air na h-aireachan; poidhle dhiubh nach leig am ~ leotha a bhith ga bruidhinn
[Gàidhlig] |
| botherig | vb ‘annoy, trouble’: vbl nn: bhiodh iad ga bhotherigeadh; bha p[easair [‘wild peas, rye’] __ bha i ‘ ~eadh an duine seo uamhasach |
| bragair | nn ‘champion’ chuirinn an cù __ bochd dhan t-seileir: ~ clìor do chù ‘ bh’ ann cuideachd, ‘s e, ~ do chù |
| bràid | nn ‘horse’s collar’ |
| bràighe | nn ‘uplands’: am ~ Southwest Margaree; bha tè dhiubh shuas, ò, am ~ a’ bhaile; pl. ~annan nam fearann a thàini’ sinn [FMM] |
| brat | nn : pl.: ~an [pra h tən] ‘bedspreads |
| bràthair | nn ‘brother’ : pl.: a bràthran |
| brath | 1 vb ‘permit’: tha mi’ creidsinn gun tig iomdha concert mum bi iad air an choncert, Dia ‘ tha ‘ ~ |
| brath | 2 vb ‘take advantage of’: vbl nn:tha e a’ ~adh ormsa a-nochd: tha e ‘ smuaineachadh gun còir dhomh-se chuile rud a thoirt dha |
| breab | vb ‘kick’ : vbl nn.: ‘s e ga ~adh roimhe |
| breabach | adj. ‘lively’: pàirt dhiubh coimiseach ~ corra-uair |
| breac | nn ‘trout’ : Abhainn nam ~ [aun̪ əm ̍brɛxk] ‘Scotsville’ |
| briogais | nn f. ‘trousers’: ~ dhubh; ~ ‘breeching (re horses)’ |
| breeze | nn ‘steady wind’: bha ~ do shoirbheas ann |
| breeze -an | nn ‘little steady wind’: ~ do shoirbheas |
| breug | nn f. ‘lie’: cha robh mi ‘ dol a dh’eanamh ‘ bhreug nas motha |
| brìgh | nn f. ‘meaning’: nach còir do dhuine ~ a thoirt à ~ [FMM] |
| Brìghid | nn f. ‘St Brigid’: ‘s e Latha Brìghdeadh a bh’ aca air a’ cheud latha dhan earrach. ‘Thàinig Latha Brìghde: bheir sgìdein dhachaigh an connadh’ [FMM |
| briosgaid | nn f. : pl.: ~ ean 'scones' [FMM]; bha ~ean aice ‘ rinn i fhèin [DAG] |
| brist | vb ‘break, fracture’: bhristeas crobh an am fear eile; vbl nn.:bhiodh crodh a’ ~eadh a-staigh __ dhan chladh; a’ bristeadh nan leacan uaghach |
| bristeadh | nn : ~ an latha: 'daybreak' [FMM] |
| brogach | nn ‘boy of a certain age’: [FMM]; cò a-nist am ~ a tha siud? ~ muinntir an taighe? |
| broim | nn ‘fart’: seangan ’ cur ~ às a ghearran |
| broinn | nn f. ‘womb’: chaill i ' ~ |
| broth | nn ‘rash’: thàinig ~ ‘ro na làmhan aice; agus a dhol a choimhead oirre aig Doctor MacLean airson a’ bh. seo ‘ bhith na làmhan aice |
| bruadal | nn ‘dream’: nach e ~ a chunnaic Naomh Eòsa? [FMM]; nach deachaidh ~‘ chunnaic iad orrasan tilleadh air n-ais; nach còir do dhuine brìgh a thoirt à ~ [FMM] |
| bruadal | : vb ‘dream’: past: ‘s iomdha trip a bh. mise rud agus thigeadh e |
| bruthach | nn ‘incline, hill’: shìos aig bonn a’ bhruthaich |
| buail | vb ‘strike’: bh. am pàthadh iad; bh. e na inntinn e; gun do bh. e ann am pot a dh’airgead; vbl nn.: gu robh am pàthadh an deoghaidh a bhualadh |
| bucaid | nn ‘bucket’: bha ~ uisge bhuapa; dhol a dh’iarraidh na ~ uisge |
| buideil | nn ‘cask’: rachadh tu ‘-mach le bàta ‘s gheibheadh tu ~ [puʧal]; nan ceanndadh [sic] tu aon bh. còig galain [DAG] |
| buidhe | adj. ‘yellow, bay’: an t-each ~ |
| buidseachd | nn f. ‘witchcraft’: bha e air ~ air son rudeigin a dhèanamh; bha i car làn buidseach’ ‘s a leithid siud is an seo |
| bùidseireachd | nn f. ‘butchering’: far a robh i air a ~; tha sibh ‘ga ~ air tìde bhog |
| buinneach | nn f. ‘diarrhoea’: dh’fhalbh an ‘Spiorad Naomh’ leis a’ bhuinnich; bha e coltach ris __ na seann flu’s a bhiomaid a’ gabhail bho chionn fhada, an t-seann bh. mhòr. |
| buntàta | nn ‘potato, ~oes’ : airson bu'tàta; baraillean mu'tàta |
| |
| cà? | advb. Interr. 'where': ~ na stad e? |
| ca | :interr. ptcl.. ’what?’ font-family: "Arial",sans-serif;~ ainm: ~ seo ‘ bha air? |
| cabhag | nn f. ‘haste’: chaidh iad nan cabhaig [+ epenth ə] mòr |
| cabhruith | nn ‘sowens’: ‘s e ~ [k h auri] a chanadh iad leis |
| càin | vb. : ‘condemn’: ch. e sìos e |
| càirdeach | adj. ‘related’: bha e ~ do dh’ Angus L. MacDonald |
| càirdeil | adj. ‘friendly’: tha iad cho ~ |
| cairt | nn f. ‘cart’: each is ~ aige |
| cais-ceum | nn ‘footstep’: latha na bliadhn’ ùire aige, ~ coilich |
| call | nn ‘loss’: dh’fhaodadh e an cur air ch. |
| calltainn | nn f. ‘hazel’: cnothan ~ [k h rɔ-ən k h auʁ̫tiɲ] |
| camhanach, a' ch. | nn: 'dusk' [FMM] |
| can | vb ‘say’: vbl nn: chan urrainn dhomh a chanaint [xanit´] |
| canbhas | nn ‘string [of bad language]’: thàinig ~ [khanəvɔ̘̞s] às a beul a bha gàbhaidh [ADM]] |
| caoidh | vbl nn ‘lament’: rinn am fear seo òran a’ ~ gun deachaidh seo air adhart |
| car | nn 1 ‘jest’: Latha nan Car first of April. Bidh time math ann Latha nan Car [ADM]; tha iad ‘ toirt cuir air feadhain; duine sam bith a theirea’ car às na daoine |
| car | 2nn ‘sort, bit’: ~ de leth bhodaich a bha ionnta; bha mi ~ na mo sheòrs’ do ghobhainn; nuair a tha i car mar a tha i 'n-nochd; gu robh iad ~ bochd; ò, bidh ~ do chuimhne aca
air |
| càraich | vb. ‘set off, move’: past: ch. e rithe leatha ‘he made off with her’ [the train]; ch. [h̥a:ŕiç] mi rithe a-null |
| carcais | nn f. ‘carcase’: all right, bha ~ [k font-family: "Arial",sans-serif;h ar̥xkiʃ] bheòthach __ an crochadh __ a’ ch. aige air an ùrlar |
| carraideach | adj.. ‘argumentative’: am biodh iad ar fad car ~? [FMM] |
| casachan | : pl. na casachain, tha ribs air am biodh i ‘ cur a casan |
| cas-cheapach | nn ‘spade to turn turf’ : ~, bha e coltach ri spaid |
| cathadh làir | nn ‘snow in drifts’: bha latha sneachda gàbhaidh agus ~ |
| cathadh | nn ‘drifting snow’: 's an cur 's an ~ ann |
| ceann, an ~ | prep. ‘engaged with, stuck into’’: bidh iad an ~ a chèile, an dà cheann aca [FMM]; ‘after, at the end of’: cha robh gin orm an ~ latha no dhà; chuimhnich mi air an ~ co’là
deug |
| ceann | nn ‘end; head’:an dà cheann aca [FMM]; bha e na cheann ‘s na chaptain; bha seo ‘ dol gam chur-sa clìor às mo cheann; cha robh boireannach air gach ~ dhan town; tha mi ‘ creidsinn gu
robh fichead ceann [= crodh] [FMM]; bha e ‘ cur nan daoine òg’ às an ceann an uair sin ag òl a’ bhush |
| ceannaich | vb ‘buy’: cond.: duine a cheannadh [çeun̪tə] beòthach eich; nan ceannamaid [ḱʰaun̪dəmiʧ] each am-miosg nam Frangach shìos siud; thuirt iad gun ceannadh [ḱʰãũdəɣ] iad na
sgoiltean bhuapa [DAG] |
| ceannard | nn ‘chief’: na ch. [çɛunəɽʂfont-family:IPAKiel; æ ] |
| ceann-fhaclan | nn pl. ‘words of tune’: [k´ h ɛnaxkəʁ̫ən] |
| ceannsaich | vb ‘control’: vbl nn.: well, ma bhios Lachainn duilich a cheannsachadh; well, bhiodh e duilich a cheannseachadh |
| ceann-ùidhe | nn ‘end, destination’: bha mi aig ~, ~ an rathaid |
| ceap | nn ‘cap’: pl.: fear dha na ~aichean __ geamhraidh air na mèinneadairean ‘s na solaist aca ‘s na ~achan |
| ceàrd | nn ‘craft, trade’: gen. sg.: fear ceird math [DAG] |
| ceàrr | adj. ‘wrong, astray’: bha nighean bhochd a chaidh ~; cha robh iad a’ dèanamh sian do rud ~; chaidh a inntinn ~ |
| ceart | adj. ‘correct, true’: bha siud dìreach cho ~ ‘s a ghabhadh e; pl.:tha sibh nur daoine cearta |
| ceart- | adj. ‘very, exact, same’: agus a’ cheart latha sin, bha mi ‘ dol suas; innis dhomh na figurean, a’ cheart fhigurean a thuirt e!; |
| ceartuair, an ~ | advb ‘presently, at once’: tha mi ‘ creidsinn gu bheil iad seo a’ tighinn mun cuairt an ~ |
| ceathramh | nn ‘quarter [of animal carcase]’: ~ toisich, ~ deireadh; an ~ toisich, bha na h-aisinean ann |
| ceist | nn f. ‘question’: [k´ h eʃt´] ‘na h-Abaraich say [k´ style='font-size: 6.5pt;hɛʃt´] |
| ceòlmhar | adj. : ‘strange’ [FMM] |
| ceòthach | adj. : ‘foggy’: àite coimiseach ~ e Newfoundland |
| ceum | nn ‘step, pace’: dh’fhalbh Eachann sìos air ~ a bha gàbhaidh; thionnd i air ais ~ |
| chance | :nn ‘opportunity’ fhuair e ~ air __ German uniform a chur air |
| change | vb ‘alter’: vbl nn: tha iad a ' change-adh [ʧ h e:ɲʃə] dath an seo |
| chì | vb ‘see’: fut.:cha d’fhuair mi ‘ thoirt dha ‘s am faic thusa seo dhan duine; cond.: chithinn rud air an t-saoghal; past.: ‘seemed’ chunna mi siud gàbhaidh; chunna mi seo
eaglach |
| cho | advb ‘so’: gum beil i ‘o [o] fad’ ‘s gun e ‘ fairghinn ‘o math |
| chionn, a ~ | conj. ‘because, since’: a chionn, bha na spioraid ann cuideach’ |
| chun | prep. ‘to, towards’: thuige: thug i thuige [igʼə]; feadhain a bhiodh a’ dol crosach, bha i ‘ toirt thuca |
| ciall | nn f. ‘meaning’: well, bha mi fhìn gan dèanamh, gan cur an ciall [+ epenth. [ə], bha |
| ciamar | advb ‘how’ [k´amər/ k´ɛmər] tha sibh?; ~ seo a thuirt e? |
| cineadh | nn ‘surname, name’: shiud an ~ a bh’ aige, an loga(i)r; tha sin aig a chuile ~ an-dràsta; Alexander an ~ |
| ciona-radhraic | [sic]nn ‘lack of vision, blindness’: ‘s e droch rud a tha ann an ~ |
| ciste | nn f. ‘chest, box’: dat.: am fear a bha sa chistidh [-iç]; chan ann ann an cistidh a bha e idir |
| clabhan | nn ‘buzzard’: tha an ~ dona cuideachd, cha bhean e dha na h-uain idir, an ~ |
| claidheamh | nn ‘sword’: gen.: Bail’ a’ Chlaidheimh [bal´ ə xʁ̫aiˑv] Swordale, Morar; pl. |
| ʁ̫̻aiˑvən] |
| clais | nn f. [khʁ̫̻aʃ] ‘drain’ |
| clàr | nn ‘board, stretcher’: gen. pl.: tàilleir nan ~, theireadh iad leis: cha b’ urrainn dha coiseachd no sian |
| cleas | nn ‘trick, acrobatic’: dhèanadh e ~ sam bith [DAG], gen.: na fir chlis, am borealis [FMM]; pl. dhèanadh e cliosan sam bith |
| clèireach | nn ‘cleric’: pl.: dh’fhaighneach’ e dha na clèirich a bh’ ann |
| clìor | advb ‘total, complete’ 1 : bragair ~ do chù ‘ bh’ ann cuideachd, ‘s e, bragair do chù; fhuair an gille òg __ ~; murt ~ a bha seo; chuir iad ròpa ~ mun cuairt air na casan aige;
leum i seo ~ a-staigh sa wagon; fhuair iad ~; tha i ' sèideadh, ~; clìor: bha i air e ‘ èillteachadh ~ bhon tairneanaich ‘s bhon dealanaich, bha e air ‘ èillteachadh ~ ròmpa; bha e ‘
smaoineachadh gur e fear dubh ~ a bha ann |
| clìor | vb ‘clear, remove’: past: is ch. e; vbl nn.: b’fheudar dhaibh a chuile craobh a ghearradh is a chlìoradh; |
| clobha | nn ‘pliers’ [khʁ̫̻o-ə] |
| clòimh liath | nn ‘blue-mould’: dh’fhàs ~ air bonnach muntàta |
| cluinn | vb ‘hear’ : vbl nn: a' cluinnteil for [-nʹdʹ-]; bha mise an deoghaidh an naidheachd a chluinnteil [DAG] |
| cnàimh | nn ‘bone’: an cnàimh broillich ‘breastbone’ [FMM] |
| cnap | nn ‘lump’: cha robh thu suppose-te ‘s làmh a chur na ch. [FMM]; bha croit mhòr air do ~ air an druim aige |
| cnapach | nn boy of a certain age’ : [FMM]; air ~; bhon a bha mi na mo ch.; nar cnapaich seo |
| cnò | nn ‘nut’: ‘Cailleach nan Cnò’; pl.: shanntaich e na cnòthan; gen. pl.: gur iarr i am poca chnò … a bhith ‘ga thìolacadh còmhla rithe |
| cnuimheag | nn f. ‘maggot’: pl.: k h r̻e-akən] mun cuairt na tòin |
| cò | interr. pron. ‘who, what?’: fear a thàinig às na States' 'm bith cò àite; ~ an srainnseir a thigeadh |
| cò dhiubh | interr. ‘whether, which’: ~ ’ bha iad ceart no [na] ceàrr [k´ style='font-size: 6.5pt;hɛ:r]; |
| ~ fear dhiubh ‘ tha ‘ dol a ghabhail | |
| cò meud | interr. : chan eil fhios agam cò meud [ko font-family: "Arial",sans-serif;| mĩãt] |
| Còbh | nn : ~ Uisge an Eathar 'Canso Causeway ' [kho:v 'uʃk´ə ə 'n´ɛ-ər] |
| co’là deug | nn ‘fortnight’: chuimhnich mi air an ceann ~ |
| cogadh | nn ‘war’: bha iad a’ dol a ch. an aghaidh a chèile |
| coille | nn f. ‘wood’ : a’ ch. ‘na àit’ fhèin e, ‘s e ~ dhubh e; dat.: na fèidhean, tha fhios ‘ad, sa choillidh |
| coimhead | vb ‘look’: vbl nn.: chaidh an gille seo a ch. air son na tuaigh |
| coimiseach | advb ‘fairly, reasonably’: tha e ~ ionnsaichte |
| coinein | nn ‘rabbit’: pl.: rachainn a-staigh mura biodh na ~ean bheaga, bhìdeach |
| coinnibh, an ~ | prep. ‘before, in front of’: a’ tighinn nam ch. |
| coinnich | vb ‘meet’: past: ‘na ch. sibh leatha? |
| coinnspeach | nn ‘wasp’ : ~; gen.:chuir seann duine a bha ann teine ris an nead-choinnspich; gen. pl.: bha nead mhòr choinnspeach |
| còir | nn f. : cha ch. ‘ought not’ |
| coire | nn f. ‘blame’: ‘ faighinn ~ dhan creideamh aca fhèin; dh’fhaodte nach cuireadh tu ~ air; nam biodh, ‘s ann agam fhèin a bhiodh a’ ch. |
| coireach | adj. ‘responsible, to blame’: cha b’ e Dia bu ch. e; an rud is ~ mise a bhith air __ ‘ tighinn ionns’ an t-saoghail [-ɣ-]; shin bu ch. an t-easpaig a ghlasadh nan doirsean [DAG];
tha seans sin bu ch. mi ga fhaighinn |
| coireadh | [coire] nn ‘ ‘kettle’: bha an ~ air an stove [FMM] |
| cois, an ~ | prep. ‘beside’: bha rathad suas an ~ a’ chladaich [DAG]; bha ’n ùirne ’ falbh na ch. |
| coisinn | vb ‘earn’: cond.: an dolar a choisinneadh sibh, gum feumadh sibh an aire a thoirt dha |
| colainn | nn f. ‘body’: chan e a’ ch. idir ach an soul … chan eil sa ch. againn ach mar a bhiodh cnap do chloich |
| colaiste | nn ‘college’: bha e ‘ dol dhan cholaiste |
| colann | nn ‘body’: ‘s e ~ gun cheann a bha aca; nach do thachair an ~ gun cheann air |
| coltach | adj. ‘well-built’: ò, 's e duine mòr, coltach |
| coltaich | vb ‘compare’: past: ch. [xoʁ̫tʰiç] mi ri duine no dhà e |
| comas | nn ‘ability, power’: nam biodh ~ mo chasan agamas; dh’fhalbh an latha sin: chan eil ~ air ‘cannot be helped’ |
| còmh’ [for còmhla] ri | prep. ‘along with’: an robh sibh ag obair air an fheur ~ le Seumas?; |
| comhair, an ~ | prep. ‘before’: ‘s ann __ an ~ an toisich a chaidh i __ fodha ‘head first’ |
| comhairle | nn f. ‘advice’: ‘s e ~ nan daoine ‘ bha iad a’ gabhail |
| comharsanach’ | nn f. ‘neighbourhood, locality’: duine sa ch. againn |
| còmhla ri/le | prep. ‘along with’: dh’òrdaich e e fhèin a bhith ~ rithe __ an àite -- an gille ‘ bhith ~ leatha [FMM] |
| comhlìon | vb ‘fulfil’: vbl nn: ach gus an lagh a chomhlìonadh |
| còmhnard | adj . ‘flat’: [k h ɔ͂:nəɽʂ]; tha an ~ a’ fàs leathann [FMM] |
| cona, ~ ri | prep.‘along with’: Dia ’ bhith ~ riut! |
| conntaich | : vbl nn: ‘ conntachadh [‘arguing’] |
| corc | nn ‘[large] knife’: gum biodh ~ aig cuideigin |
| corcadh | vbl nn ‘caulking’: gun ~ fhaighinn |
| corra | adj. : ~-uair ‘occasionally’; ò, corra-uair [‘kɒra ‘u:iŕ] |
| cosnach | nn ‘workman’: bha an t-Èireannach ag obair dha, duine ~ math [DAG]; |
| cost | vb ‘cost’: ‘ gearan na bha i ‘ ~adh a chonnadh; cota-mòr nn ‘overcoat’: bha mi ‘ dol a chur mo ch. orm. |
| crannagan | nn ‘churn’: an t-uachdar anns a’ ch.; an t-uachdar a chur na ~ |
| crath | vb ‘shake’: past: ch. i às an fheadhain eile; ~ air an each e; mar a ch. e e fhèin |
| creag | nn : ‘= bata’ |
| creagag | nn : pl.: ~an ‘rocks around quay’ |
| creid | vb ‘believe’: past: cha ch. [xøp] mi nach tug e; vbl nn: bha ise ‘ ~sinn sna spioraid gu h-uamhasach; tha feadhain a ~sinn sa bhuidseachd; thug iad a chreidsinn air an t-seann
fhear |
| creideamh | nn ‘belief, faith, religion’: chan eil mòran creidimh idir ann an gin dhiubh do sheòrsa sam bith |
| creim | vb ‘gnaw’: cond.: na fèithean, tha fhios ‘ad, sa choillidh, nuair a chreimeadh iad àrd suas; nuair a bhiodh na beathaichean, nuair a … chreimeadh iad an talamh |
| cridheil | adj. ‘hearty’: bhiodh iad car ~ a-miosg a chèile |
| criopalach | nn ‘disabled person’: bha e na ch. |
| Crìostaidh | nn ‘Christian’: chunnaic e an ~ beannaichte, maighstir Dùghall |
| crith-thalmhan | nn f. ‘earthquake’: shaoil le m’ athair gur e ~ a bha ann |
| crithean | nn ‘poplar’: an ~ |
| crodh | nn 'cattle': air a' bheathadhach cruidh [vɛ-ux kʰr̻ui̯ç] |
| croit | nn f. ‘disiguring hump’: bha ~ mhòr air do chnap air an druim aige |
| crom | adj. ‘bent’: bha e ~: cha b’ urrainn dhaibh a lùbadh |
| crom | vb ‘bend’: vbl adj.:cromte [k font-family: "Arial",sans-serif;h r̻øumt´ə] |
| cron | nn ‘harm’: ‘s e cron a rinn e dhan fhear[+ epenth. [ə] dhubh |
| cros | 1prep. ‘across’: an t-astar a dhèanamh ~ an t-uisge; cha deachaidh e ~ an acarsaid idir; dh’fhalbh iad … a-nunn cros nam bailtean |
| cros | vb ‘cross’: tha seansa gu na bhrist iad a-staigh ann an àite agus chros iad; vbl nn.: bha aige ri ~adh acarsaid Halifax [DAG] |
| crosach | prep.: ~ fos cionn an àit’ againne;font-family: "Arial",sans-serif; ‘ dol ~ air a’ chladh; a’ tighinn ~; bha e ' dol ~ bho Eilean Cheap Breatainn; nighean bhochd a chaidh ~ an
acarsaid; tha do chreig sa bheinn sin a chuireadh dà causeway eile ~; |
| air a’ bhelt a bha ~; bha maide ~ gu h-àrd bhos a chionn seo | |
| crosta | adj. ‘ill-natured’: bha tarbh ~ ann am pàirce |
| crotal | nn ‘lichen’: ‘growing on bark’, dath donn [air] |
| crùb | vb ‘stoop’: vbl adj. crùbte [k h r̻u:pt´ə] |
| cruadalach | adj. ‘fierce’: bha coltas gu math ~ air |
| crudha | nn ‘horseshoe: pl.: cruidhean |
| cruel | adj. ‘cruel’ : cpv.: bha e na bu chruele |
| cruidh | vb ‘shoe’: past: ch. [xr̻̻ui̯ç] thu tric gu leòr an t-each ‘ tha thall; bha mi ‘ cruidheadh [k hr̻ui̯əɣ] shìos Saint Rose; vbl nn.: thàinig i ‘-nuas a chruidheadh [+ epenth. ə]
latha dhan cheàrdaich aig Archie |
| cruinn | adj. ‘together’: obair mhòr air cur ~ rudan; tha iad an sin a' dol ~ còmhla[dh] |
| cruinneachadh | nn ‘meeting’: bha ~ eireachdail againn __ an latha roimhe an seo |
| cruinnich | vb ‘gather’: past: ch. na ceudan dhiubh còmhla[dh]; vbl nn: chruinnicheadh iad nan tigeadh am bàs air duine |
| cruiteach | adj. ‘deformed’: a chasan … bha iad ~ |
| cruithneachd | nn ‘wheat’: dhèanadh iad fhèin flùr ~ |
| cù | nn ‘dog’: pl.: Macdonalds, bheil fhios agaibh, na coin |
| cuan | nn ‘ocean’: gu robh an ~ an sin an toiseach leis gheibh thu na shells an sin |
| cuibhteas | nn ‘freedom [from]’: bhiodh na foinneachan aige ‘s bha sibhse ~ iad [at]; faighinn ~ fear dha na coin |
| cuid | nn f. ‘part, portion’: gheibheadh e ~ na h-oidhcheadh uair sam bith ‘ fhaighinn |
| cuideachadh | vb ‘help’: : nam biodh e feumach air ~ |
| cuideachd | advb ‘also’: às an tàinig an ~ agadsa [MM] |
| cuidich | vb ‘help’: ipv.: ~ thusa mi ris an ùirne!; vbl nn: bha iad math gus iad fhèin a chuideachadh |
| cùil | nn ‘back’: a chur a-staigh ann an ~ |
| cuilein | nn ‘pup’: pl.: na ~ean |
| cuimhne | nn f. ‘memory, recollection’: cha tug mi ~ air riamh; leig mise às mo ch. e; bha beagan barrachd air, ach chaidh e às mo ch.; leig mi às mo ch. dealbh an eilein; le mo
ch.-sa |
| cuimhneachan | nn ‘souvenir’: bidh e na ch. agaibh |
| cuir | vb ‘put’: past: ch. iad mun cuairt; ch. sinn às dha sa mhionaid; cond.: dhèanainn rud sam bith anns an ~inn mo làmh; vbl nn.: bha seo a’ cur air uamhasach;bha e ’ cur sìos air an
àite ‘denegrate’; bha e ‘ cur air nach d’fhuair e an tuagh a chur dhachaigh; cha toigh leamsa cur sìos air duine; chaidh an surgery work sin a chur ormsa aig naoi uairean a dh’ oidhche; tha
mi ‘ dol a chur a’ chinn dhiubh; chaidh an ceann a chur dhith |
| cuirm | nn f. ‘party’: bha ’ ch. [xuŕɛm] mhòr againn [DAG] |
| cùirt | nn f. ‘court': a’ ch. mhòr [xu:ɽʂtʹ v « o:r]; gen.: latha na cùrtach [k h u:rt həx]: court day |
| cùis | nn f. ‘matter’: ’s e deireadh na ~, b’fheudar dhaibh a dhol a-nunn |
| cuithe | nn '[snow] bank, drift’: pl.: na ~achan [k h ujəxən] sneachd |
| cùl | nn ‘back’: rug e air ~ amhaich a’ chòta aige; pl.: a’ fuireach’ a-mach air na Cùil; gen. pl.: a’ moladh nan Cùl; |
| culaith eagal | nn ‘wretched [animal, etc]’: am madadh ruadh, ~ do bheathach; ~ do bhethadhach; thug e glomadh às a’ ch. stuth a bha seo |
| culaith-eagail | nn ‘wretched [animal, etc]’:: a’ ch. an seo |
| culaith-uamhais | nn ‘fearful [animal, etc]’:: tha nathair uisge againn anseo __ ~ |
| cùm | vb ‘keep’:vbl nn.: ged a bhiodh tu ‘ cumail teine; bha e ‘ cumail sgoileadh; an creideamh a chumail suas [DAG] |
| cunntais | vb ‘count, enumerate’: fut.: cha motha nach ~ [kh ɔun̪diʃ] sinn iad; past: ch. [xɔ̃ūn̪diš a] chuile foinne |
| cunntas | nn ‘account, report’: well, cha tug i droch chunntas air [= an t-sìde] am-màireach [FMMaclellan] |
| cur is cathadh | nn ‘drifting snow’: an àm a' gheamhraidh 's an ~ 's an cathadh ann |
| curachd | nn f. ‘tilling’: a’ dèanamh na ~ |
| curs | adj. ‘unmannerly’: bha an gnothach a’ falbh cho ~ ri seo aca |
| cus | nn ‘too much, very much’: cha robh ~ sgoileadh aice |
| |
| da! | interj. ‘By Heavens!, indeed! : ‘Dh’fhaodte [gun] gabhadh tu glaine eile dheth?’ ‘~! ‘S mi ‘ ghabhas!’ |
| dà | card. num. ‘two’: ‘s dhà na trì de bhùird aige; nam biodh comas mo dhà choise [sic] agam |
| dachaigh | nn ‘home’: pl.: dachannan [MAE] |
| dala | ord. num. ‘second, other’: an ~ fear a’ cur a’ choire air an fhear eile gur e droch dhriver a bha ann;: an ~ party __ an tè eile; nach robh an dala taobh a’ dèanamh ‘
rud |
| dam | nn ‘dam’: chaidh e sa [tãūm p ] |
| damaite | adj. ‘damnably’: ~ mosach; ~ math; bha latha ~reòdhte ann |
| damh | nn ‘ox’: pl. ‘s ann le daimh a bhiodh iad ag obair |
| damhan allach | nn ‘cobwebs’: [tæ͂u̯an ɛʁ̫əx] |
| damnadh | vbl. nn ‘execrate’: agus rachadh sinn gan damn[adh] |
| dannsair | nn ‘dancer’: pl. tha pàirt dhiubh nan ~ean matha [MAE] |
| dar | conj. ‘when’: ~ a thàinig iad a-staigh a Halifax [DAG];tha fhios agad ~ a bha na h-Èireannaich [DAG]; |
| de | : prep. ‘from, of, off’: 3m: nach mi ‘ bhios truagh dheth nuair a thig mi dhan lumber wood |
| dealanach | nn f. ‘lightning’: an ~, teine-adhair, their iad; bha i air e ‘ èillteachadh bhon~ ; teine-adhair: an~,~, their iad; shoillsicheadh an ~ air an druim aige; ò, tha ‘n ~ a’ ruith nan
cat |
| dealbh | : SEE ealbh |
| deamhan | nn ‘devil’ : ‘s e ~ do dhuine ‘ th’ ann; cha dèanadh spionnadh duine an ~ a chur air falbh idir |
| dèan | vb ‘do, make’ : past: rinn e uamhas airgid; cond.: cha dèanadh spionnadh duine an deamhan a chur air falbh idir; vbl nn.: cha robh e dona idir air a dh.; fear a’ dèanadh a’
rathaid; |
| dearc | nn ‘berry’: pl.: ‘s e na ~an gorm a theireadh iad leis na blueberries |
| dearc-luachair | nn ‘lizard’: ~ a theireadh iad leis |
| dearra-dhubh | nn [= earra-dhubh]: ~ ‘eclipse’ |
| deasbad | vbl nn ‘argue, dispute’: ‘s ann a’ ~ a bhiodh iad |
| dèideadh | nn ‘toothache’: bhuail droch dh. e |
| deimhinte | adj. ‘certain, sure’: bha mi ~ cinnteach |
| deireadh, air ~ air | prep. ‘behind’: bha e air ~ air càch |
| deoch | nn ‘drink’: pl.: ~annan do bheer; '[strong] drink: gu robh ~ ... na bhroinn |
| dhà-no-trì | nn [< card. num.] ‘a few’ : fear aig an robh ~ do choin bheag’ ann |
| dh’fhaodte | vb [cond. pass.] as conj:‘maybe’: ~ gur h-ann [hɛun] |
| dh’ionns’ | prep. ‘to[wards]’: ~ [jus] a’ fear a bha seo |
| Dia | nn ‘God’: gen.:‘s e an fhìrinne Dhia ‘ tha seo; bhiodh na comharsanaich, cha robh fhios aca ach ~ nan Gràsan dè bha ceàrr air an cuid cruidh fhèin; càit an ainm a [sic] Dhia an do
chuala thusa sin? [DAG]; ar son ~ nan Gràst! [DAG]; och, air son ~, tha iad __ beathaichean cunnartach ‘ th’ ionnta; òch, airson ~ ! rinn e do dh’òrain!; à, Dhia nan diabhal! fàsaidh e sin,
co-dhiù |
| : gen. pl. à, Dhia nan ~! fàsaidh e sin, co-dhiù | |
| Diabhal | nn ‘[the] Devil’:cha robh fhios acasan fon D. gu dè an duine a bha ann; ciamar an D. a gheibh Saint Anthony e?; dè an D a rinn e?: gen. thuirt e …
nach deachaigh nighean an Diabhail dhen Titanic a chur dhan ghrunnd |
| diabhalta | adj. ‘marvellous’: bha spite aige dhith ‘ bha ~; bha e ~ math; ‘s e fhios agam ~ math |
| diach | nn [= fiach] ‘worth: tha feadhainn aig a bheil licence nach ~; is math is ~ e e |
| diamant | nn ‘diamond’: ged a bheireadh an doctor a dh. [jiəman̪t] |
| dìchuimhneach | adj. ‘forgetful’: tha mise air fàs cho ~, air ‘ shon |
| dìochuimhne | :nn ‘lack of memory’: ach rinn thu ~ [ʧiəxɪn] ‘forgot’ |
| dìochuimhnich | vb ‘forget’: vbl nn.: dè an dìochuimhneachadh [ʧiəxəɲəx] a rinn mi |
| dìth | nn ‘lack’: bha i ‘ fàs gun a dhìth idir air |
| dithis | pers. num. ‘two persons’: dithis __ fhaicinn; ~ do dhaoine mòra ‘ fhaicinn |
| diubhar | nn ‘difference’: [t´uu̯ər] [ADM], [t´ɛu̯ər] [FMM]; chaidh e ionnam cho mòr sin nach robh e gu ~ leam; chan eil e gu ~ cò an srainnseirtha ~ [ʧefər] sa Ghàidhlig; tha ~ anns a'
ghobhlachan; tha beagan do dh. anns an dòigh a their iad e (?) [MAE] |
| do | prep. ‘to’: 3pl.: ach Loch Abair ‘s na h-àiteachan, tha Gàidhlig aca dhaibh fhèin |
| do [> a (dh’)] | prep. ‘to’: aig naoi uairean a dh’ oidhche |
| do [=de] | prep. ‘from, of’: bhiodh duine a’ fuireachd __ do [‘like, I mean’] dhuine òg; dhaibh: bha dà nighean aige __ ach cha do ghabh e ach tè dhaibh [FMM]; goid dhaibh seo … , goid dha na
maragan dubha [FMM] |
| docha | adj., supltv of toigh, preferred’ : ò, is ~ leam gun cuir Dia nan Gràs tìde oirnn [FMM] |
| dòigh | : bha i all right san ~ sin; cha robh guth air creideamh, ~ sam bith |
| chuir e air ~ a chuile sian [DAG]; b’ fheàrr leam gu robh ~ againn air a dhol a-mach [DAG]; e a’ cur air ~ gunna; a’ cur an eagail air cnapach sa ~ ud; gu dè ‘n ~ a ghearras tu e?
[MM]; cha d’fhuair e an cuireadh ‘s cha robh e air a dh. idir; well, tha i seo air a ~, Màiri Bhàn; tha nigheanan beag’ air an ~, na truaghain; chaidh mise a choimhead air an ~ anns an
d’fhuair mi e; ‘n ~ ‘s gum biodh i sàbhailte; an ~ a fhuair iad clìor; an ~ a tha an lagh; an ~ anns an robh an duine ‘ bh’ ann ag actadh;dòigh: an ~ sa chuala mise e; anns an ~ a their iad e
(?) [MAE]; ‘s e an aon Ghàidhlig a th’ aca ach an ~a bhruidhneas iad [MAE]; a chuile trip a bhiodh e ‘ dol sìos ‘~ ‘s gum faigheadh e na voteichean |
| dòigh-sholais | nn. ‘means of light’: bha lampa no ~ a choreigin |
| doimhinn | adj. ‘deep’: gus an tig faclan gàbhaidh ~ ann an Gàidhlig |
| doirbh | adj. ‘unpleasant’: ‘s e daoine ~ ‘ bha sna Caimbeulaich |
| dol-air-adhart | nn ‘goings-on’: tha ~ air feadh an t-saoghail an ceartair ‘ tha gàbhaidh |
| dòlaiste | adj. ‘damnably’: ‘s e daoine ~ math ‘ tha sna Frangaich ‘ tha seo; ‘s e Ruisia àite cho ~ ‘s chaidh e ‘-staigh riamh ann; bha e ~ math |
| dòlas | nn ‘damned’: cha robh an ~ [to͂:ʁ̫as] duine ’-staigh; chuile ~ cent; tha an ~ beòthaichean |
| dona | adj. ‘badly’: chan eil mi ‘ dèanamh ~ |
| donas | nn ‘trouble, problem’: ‘s e an ~ a bhiodh an sin; 's e car do dh. a bha ann, theirinn-sa |
| dorcha | adj. : tha sibh gu math ~ [‘ignorant’] san taigh, ma ta, an seo |
| dòrn | nn ‘fist [= blow]’: bhuail e ~ air an rìgh [DAG] |
| drèin | nn ‘grimace’: pl.: bha e na laighe air an ùrlar ‘s e ‘ cur ~ean crosta air |
| dress | nn ‘outfit’: agus an ~ mhairbh oirre, dress duine marbh [FMM] |
| dròbh | nn nn ‘flock’: ~ do chaoraich |
| dùbailte | adj. ‘twice’: an uair ud, an lagh a bh’ ann, phaigh a’ Bhan- Gheancach ~ mairt __ dhan Fhrancach bhochd |
| dùil | nn f.. ‘expectation’: ‘s gun fhios agaibh air ‘s gun dùil ris |
| duilich | adj. ‘difficult’: bha e gàbhaidh ~ a threabhadh; bhiodh e ~a cheannseachadh |
| dùn | nn ‘heap’: dh’fhàg e ~ mòr do chonnadh mòr garbh |
| |
| eabair | nn ‘mud’: seach a bhith ‘ coiseach’ san eabair sin cha robh e air a ghraveladh idir ‘s bha e na poll ‘s na ~ |
| each-uisge | nn ‘water-horse’ ‘s e an t-~ ‘ tha aca air |
| eadar | prep. ‘between’: 3pl. [ɛ h tər´i̯u]; tha ~ bùidseireachd ‘s ach uile sian; 3pl:: feadhain … a bhiodh ‘ falbh còmh ri nigheanan ‘s thigeadh rud eadar-riutha |
| eadh | neut. pron ‘yes, indeed’. : pàirt dhiubh coimiseach breabach corra-uair, ‘s ~ |
| eadhon | advb ‘even’ : ~ [jɔwin] nam biodh fhios agaibh air faclan an òrain; ~ sa [jo.sə] latha an-diugh; tha feadhain ~ [i̯u-ɪn] a’ driveadh às a seo gu Sydney |
| eagal | nn ‘fright’: nach gabhadh e ~ |
| eaglach | adj. ‘frightful, awful’: 's e duine ~ a bha ann; bha àite ~ ann an Chéticamp; chunna mi seo ~; bha e ~ èibhinn |
| ealamh | adj. ‘sudden’: cha deach a mharbhadh __ le urchar mar seo ~ idir; thàinig am bàs air car ~ |
| ealbh | [= dealbh] nn ‘picture’: tha ealbh [jaʁ̫av] an duine sin a-staigh agam an-diugh |
| ear a dheas, an | advb ‘seatheasterly’: stoirm mhòr an ~ ann |
| easpaig | nn ‘bishop’: bha ~ mòr aca shuas ann an Halifax |
| èibhinn | adj. ‘comical’: bha e cho ~ ‘s a ghabhadh e |
| èiginn | nn ‘need, difficulty’: chan fhàgainn duine sam bith __ a bhiodh na [viɣ na] ~; cha robh sian do dh’~ ann [FMM] |
| èigh | vb ‘call': past: dh'~ [je:v] ad an duine seo |
| èilltich | vb ‘scare’: vbl nn.: bha i air e ‘ èillteachadh bhon dealanach is bhon tairneanaich; bha i air e ‘ èillteachadh clìor bhon tairneanaich ‘s bhon dealanaich, bha e air ‘ èillteachadh
clìor ròmpa; bha iad air an èilteachadh nuair a thàinig am bàs air a’ chaillich seo |
| eireachdail | adj. ‘beautiful, fine’: ò, bha seo ~ ach cha tàinig an railroad na bu mhotha; thàinig dà nighean a-staigh, dà nighean ~ [DAG]) |
| eireachdas | nn ‘[a] beauty’: cheannaich e ~ do bhaile an sin |
| eireag | nn f. ‘pullet’: pl.: ~an cromte [k h r̻øumt´ə], crùbte [k hr̻u:pt´ə] |
| èirich | vb ‘happen; set to; start, start out’ : past: chan eil fhios agam dè dh’èirich dha mu dheireadh [FMM]; cond.: bha iad cho [o] dona gu sabaid an uair sin, dh’èireadh iad air a chèile
leis na dùirn [MAE]; vbl nn.: tha a’ cheart rud ‘ dol a dh’ èirigh dhuinn uile latha eigin; tha mise ag èirigh a-nunn; ‘s iad ag èirigh air bruidhinn Gàidhlig; ‘s e ‘g èirigh air imilich mo
làmhan; bha e ag èirigh air goid nan caorach |
| Eoghainn | prop .nn : ~ a’ Chinn Bhig |
| eòlach | adj. ‘knowledgeable’: ‘s mi fhèin nas eòlaiche sa choillidh seo na Saint Anthony |
| eucoireach | adj. ‘deceitful’: bha e cho [o] ~, spaid sinn sa mionaid [sic] e; nn. ‘culprit’: agus bha an t-~ [ʤe:krəx] a bha seo … bha seann bhoireannach ann ‘s i na sìneadh air
lounge |
| eun | nn ‘bird’: eoin an t-sneachd a chanas iad leatha |
| |
| facal | nn ‘word’: cha robh aon fh. sgoileadh aige |
| fad | nn ‘length’: bha i mu chòig troighean a dh'fh.; ceud troigh a dh’fh. Innte; dhèanainnsa barrachd ann an uair ‘s __ nì iad seo am ~ latha |
| fada | adj. ‘long’: chan eil e uamhasach ~ bho bha e ann; bha e uamhasach ~ an aghaidh an liquor ‘antagonistic’ |
| fadag chruaidh eireag | nn f. ‘dog’s tooth [weather phenomenon]’: ~, tha e car coltach ri bogha-froisg [sic] ach chan eil e cho fada |
| faicilleach | adj. ‘careful’: ‘s e an duine ‘ dh’fheumadh a bhith ~ dè theireadh e |
| fàidheachd | nn f. ‘prophecy’: car do dh’fh. [ɣa:i̯əxk] |
| faighneachd | vb ‘enquire': past: dh'fh. mise dha; vbl nn ’ ~ |
| fairich | vb ‘hear; notice; observe’ : past: dh’fh. e fàladh am bush; dh’fhairich mise duine ‘ gràdhainn; cond.: fairgheamaid blas [ɔ] na clòimhe oirre; vbl nn: ‘s gun e ‘ fairghinn ‘o math;
bha an driver a’ fairghinn seo neònach; tha mi ‘ creidsinn gu bheil iad ‘ faireachdainn na h-ùine fada [FMM] |
| faithnich | vb ‘recognize’ : cond.: chan eil fhios a’m c’ dhiubh faithnghinn ‘s nach fhaithnghinn; chan fhaithnghinnsa fraoch sam bith |
| falbh | vb ‘leave, go’ : past: bhruidhinn e le spiorad duine a dh’fh.; cha do dh’fhalbh duine ri acras riamh san dùthaich seo |
| falbh, air | advb away, gone’‘: ‘s ann air ~ a rinn e seo |
| fallaineachd | nn f. ‘good health’: slàinte ‘s ~ dhuibh! [DAG] |
| fàmhair | nn ‘giant’: ò, 's e ~ a bha ann |
| feudar | nn f. ‘need’: b’fh. dhaibh snow-blower ‘ fhaighinn à Halifax gus sin a chur air falbh |
| far | prep. ‘: bha e air a chur ~ na [fɛ nə] h-oibreach; chan eil e ~ [fɛr] seventy-five; thòisich na h-eich ' dol ~ [fɛr] an rathaid; chaidh an car aige ~ [fɛr] an rathaid; na
geamhraichean, sin agad ~ a bheil an stoirm ghàbhaidh |
| farsaing | adj. ‘loose’: crudh’ ~ |
| fàs | adj. ‘empty, deserted’: air bailtean ~, srainnseirean |
| feadh | prep. ‘throughout’: ~ an taigh; ~ an t-saoghail; font-family: "Arial",sans-serif;bhiodh i ‘ cur a’ ghille seo a-mach ~ na h-oidhche; bidh mi ~ [fe͜o] an t-saoghail; na skidoos a
bhios ~ nam bailtean |
| feadh, air ~ | prep. ‘throughout’: air ~ an t-saoghail |
| feadhainn | nnf. ‘people’: bheir sibh siud don t-eadhainn bheag [d´ɛu-iɲ veg]; ‘people’: taosg mòr do dh’fheadhainn [jɛuɲ]; tha ~ ann … do dh’fh. òga; an fh. òga |
| feann | vb ‘peel': past: dh'fh. [jeun] i fhèin e |
| feansa | nn f. ‘fence’: dat.: a-staigh fon fheansaidh mar seo; bhith ‘g obair air ~; thig thusa gu ‘ leithid seo a dh’fh. |
| fear-lagha | nn ‘lawyer': tha e n'~ [ nɛr ʁ̻ø-ø] |
| fearann | nn ‘land’: mar gun canadh tu cùl na fearainn [FMM]; gen. pl.: bràigheannan nam ~; |
| fearg | nn f. ‘anger’: chuireadh e an fh. orra; tha spionnadh ann an cù nan gabhadh e an fh. ‘ cunnartach |
| feàrr | adj., cpv of math: b’ fheàrr leam gu robh dòigh againn air a dhol a-mach [DAG]; b’ fheàrr na [‘more than’] ceud gu leth bliadhna mun deachaidh am Bill of Rights a chur through
[DAG] |
| fear-thalmhanna | nn ‘yarrow(?)’: luibh eile ann leis an can iad an fh. |
| feast’, am | ~ advb. ‘from now on’: am bi sin ann a’ ~? |
| feir (< bheir = their) | vb 'say’: well, ~ feadhain nach còir creidsinn ann am bruadal [-taɫ̫] [FMM]; cond. : ~eadh e sùil às a dheoghaidh; ‘s e Archie Beag a feireamaid leis [FMM]; duine sam bith a
theirea’ car às na daoine; ‘Eoghan a’ Chinn Bhi’ ‘s e ‘ theireadh iad air; cha thuigeadh iad guth ’ feireamaid |
| feirt | nn ‘heed, attention’: cha chuireadh i ~ [fɛɽʆʨ] air; cha robh na nuns no na nurseichean a’ cur feirt oirrese [ADM] |
| feuch | vb ‘try’: vbl nn.:bha esan a' dol ga fheuchainn |
| feum | nn ‘good, use’: ach bha i math an union nuair a thàinig i, rinn i feum; dh’atharraich an saoghal bhuaithe sin, air a shon sin, agus bha feum gu na dh’atharraich; cha ro rinn e sian
do dh’fheum dhi; chan eil sian do dh’fh. sa chànan acasan dhutsa, ‘s no leis a’ Ghàidhlig againn dhaibhsan [FMM] |
| feumach | : gun cupa tì ‘ ghabhail ‘s tu ~ air; tha ‘ saoghal ~ air uisge |
| feumail | adj. ‘useful’: an toiseach ‘s e an duine b’ fhoghainnich’ a bh’ ann, ‘s e sin an duine b’ fheumaile [FMM] |
| fhèin | adj. ‘self’: ò, ‘s i, gu dearbh fhèin, is i |
| fiabhras | nn ‘fever’: am bàta __ agus bha am ~ oirre [DAG] |
| fiach | SEE diach s.v. |
| fiachail | adj. ‘worthy’ |
| fiadhnais | nn f. 'evidence': gu robh ~; chan eil fhios aig duine aire sin ach an fh. a bh’ agam |
| fichead | card. num. ‘twenty’: suas ri còig tunna fichead ‘thirty ton’ |
| fight | vb ‘fight’: cond.: ged [kət] a dh’fhighteadh dithis |
| fionnadh | nn ‘fur, animal hair’: ~ [fi̯un̪də] lom, bòidheach |
| fìor | adj. ‘true’: ~ òinseach do dhuine [MAE]; bha e na ~ bhruidhinn aca aire sin, an Loch Ness monster; dh’fhairgheadh e __ a’ chailleach, mas fh., gur i a bh’ ann a’ cnagadh nan
cnò |
| fios | nn ‘message; special knowledge’: chaidh ~ air a’ bhoireannach seo èirigh [FMMaclellan]; chuir iad ~ gu robh sagart bhuaipe [DAG]; chuir sinn an sin ~ thuige __ air an telephone;
nach robh iad a’ gràdhainn gu bheil ~ aca, aig na Gypsies?; ghabh sinn ~ bhuaibh ann am Beurla; ò, tha fh. gu bheil iad cunnartach |
| fiosachd | nn f. ‘prophecy’ |
| fiosaiche | nn ‘seer(?)’: fiosaich’ ai’ choreigin |
| fìrinn | nn : ‘s e an fh. as fheàrr; bha an fh. aige sin |
| fìrinneach | adj. ‘true': naidheachd a tha cho ~ 's a ghabhas I; duine ~ a bha san fhear seo; tha fhios agamsa air duine ~ ‘s bha e na thaibhseir |
| fit | adj ‘able[-bodied]: nach robh e ~ a bhith ‘ dol crosach air a’ chladh annsa robh i tìolaicthe |
| fliùc | nn ‘fluke’: nach do rug ~ |
| flùrag | nn f. 'little flower’: ~ bheag bhìodag |
| fo | prep. 'under’: nuair a dh’èirich e fon bhòrd; 3m.: fo: chan urrainn dha ‘ chasan idir a chur fodha; [= bho]prep. 'from’: nuair a dh’èirich e fon bhòrd; |
| foghain | nn ‘courage’: tha fhios agaibh pèin am ~ a bha aig an easpaig |
| foghainneach | adj. : bha e cho ~ 's a bha ann; cho gàbhaidh ~ 's a bha e mura biodh tu ~ mharbhadh e thu [FMM] |
| foighneachd | vb ‘enquire’ : past: dh'fh. i dha |
| fortan | nn ‘fortune’: an ainm an fhortain cha ghortaich mi sian;gun d’fhuair e am ~; ‘s toil aca am ~ ‘ innse dhaibh |
| fos cionn | prep. ‘above’: crosach ~ an àit’ againne; bha e fos ar cionn [fɔs ɛr ḱju:n̪] |
| frame | nn f. ‘frame’: gen.:maidean na frame[-as(?)] a bha ann |
| frame | vb ‘frame’ : nuair a ~ e e; |
| fraoch | nn ‘heather’ : thuirt boireannach as na States gur e ‘ fh. gheal a bh’ innte [FMMaclellan]; ‘s e ~ ‘ tha seo, thuirt e |
| fras | nn ‘seed’: ‘= sìol’: sin an rud a tha thu ‘ cur san talamh cuideachd |
| freagair | vb ‘answer’ : vbl nn.:cha b’ urrainn do dhuine an ùirne a fhreagairt ‘s càch a’ gàireachdainn [FMM] |
| freumh | nn root’: pl.: agus na ~aichean a tharraing aiste |
| fuarag | nn f.: ~, ‘cream and oatmeal’; dat.:bha meas gàbhaidh aige air an fhuaraig; bha e rèidh dhan fhuaraig |
| fuaran | nn 'well, spring’: bha ~ far am biodh iad a’ faighinn an uisge |
| fuasgail | vb ‘open, undo': past: dh’fh. esan an t-sreang a bh’ air a’ chù; vbl nn.: thuirt William Wallace riutha esan fh. |
| fuirich | :vb ‘live, survive’: past:: dh’fh. iad beò |
| |
| gabh | vb ‘say; take’ : fut.: nach ~ thusa d’ùirne; past: ghabh mi pneumonia; |
| ipv.:gabh e [òran]!; vbl nn: cha robh mi ‘ gabhail sian orm air an òran;'s i ' ~ail oirre, mas fhìor; tha mi ‘ dol a ghabhail orm [‘pretend’] gur e Gypsy a th’ ionnam; [‘is
possible’]: rinn mi chuile sian a ghabhadh dèanamh innte; tha siud cho ceart 's a ghabhadh e; chaidh duine a mharbhadh a ghabhadh sàbhaladh muram biodh Latha nan Car ann; |
| gàbhaidh | adj. ‘awful, terrible’: cho ~ foghainneach 's a bha e; tha sìde ~ aca; chan eil i cho ~ fuar ri seo; dh’atharraich an saoghal ~; ‘s e bòcan ~ a tha sna skidoos seo |
| gad | nn ‘string, loop’ : pl.: òch, b’ fhearr leam gum biodh goid dhaibh seo m’a amhaich, goid dha na maragan dubha [FMM] |
| gàireachdainn | vb ‘laugh’; vbl nn : start iad uile gu lèir air ~ [FMM]; ‘s càch a’ ~ [FMM] |
| gann | adj. ‘scarce’: tha na daoine ‘ fàs ~, na neighbours |
| gasta | adj. ‘nice, kindly’: fhuair e uamhasach ~ iad; bhiodh fear an taighe uamhasach ~ leis |
| geal | adj ‘white’. : ~ ris an t-sneachd a tha iad |
| geala-latha | nn.: sa gh. sholaist ‘in broad daylight’ |
| geall | nn ‘bet, wager’ : cuiridh mi ~ gur e neas a bha ann |
| geall | vb ‘bet, wager’ : fut. rel.: rud mar siud a gheallas e; vbl nn: bha e ‘ ~tainn gum biodh an railroad a’ dol sìos |
| gealtach | adj. ‘cowardly’ : bha e uamhasach ~ |
| Geancach | adj. ‘from the USA’ : ‘s ann an soitheach ~ a bha e |
| Geancach | nn ‘person ‘from the USA’ : pl.:bha feum aige air na Geancaich |
| geàrr | vb ‘cut’ : vbl nn: cù … agus e ‘ ghearradh duine |
| gearran | nn ‘pony’: seangan ’ cur broim às a gh. |
| gheibh | vb ‘get’ :fut. rel.:an fheadhain a ~ suas leatha [MAE]; cond.: gheibheadh e cuid na h-oidhcheadh uair sam bith ‘ fhaighinn; past: ‘n àite ‘ bhith ’na dhotair ‘s ann ’na robair a
fhuair mise e; fhuair e an gnothach a dhèanamh oirre; fhuair e uamhasach gasta iad; cha d’fhuair mi ‘ thoirt dha; bha e ‘ cur air nach d’fhuair e an tuagh a chur dhachaigh; vbl nn.: gheibheadh
e cuid na h-oidhcheadh uair sam bith ‘ fhaighinn |
| gille | nn ‘’boy, lad’ : voc.: ‘n do chuir sibh am buntàta, ‘ ghille? |
| gin | nn ‘one, any’ : am bi iad a' faicinn ~ do mhonkaichean |
| glan | adj ‘pure, unadulterated’ : ach an fhìrinne gh. a bha seo |
| glan | vb ‘’clear, wipe out’ : start teine shìos an Dunvegan … gh. i chuile sian |
| glas | vb ‘lock’ : past:na ruim a bha ann, gh. e iad |
| glèidh | vb ‘win’ : fut.:~idh tu am blàr; fut. rel.: ach ma ghlèidheas mise an cogadh; cond.: bha e ‘ rith m’a chuairt airr a’ chaoraich gus an ~eadh e ‘ chaora a-mach; vbl nn: cò dhiubh ‘
bha e ‘ ~eadh no ‘ call |
| gliog | nn ‘click, clink’ : bha mi ‘ cluinnteil ~; gu robh ~ sa chruidh aig an each |
| glogadh | nn ‘mouthful’ : cha robh e gu diubhar dè ‘ bha ann ach theireadh e ~ às |
| gloiceileachd | nn : ‘foolishness’[FMM] |
| glomach | nn ‘puddle’ : pl.: bhiodh ~an mòra do dh’uisge ann |
| glomadh | nn ‘yell’ : bha fhios a’m gu robh am fear seo ‘ dol sìos agus gun toireadh e ~ às; thug e ~ às a’ chulaith-eagal stuth a bha seo |
| gluais | vb ‘move’ : cond. ‘cha gh. bròg na bruidhinn droch bhean thaighe’; vbl nn: cha bhi mi ‘ gluasad car, co-dhiù |
| gnothach | nn ‘matter, business’ : shound an ~ cho [o] aite; rinn mise an ~ orm fhèin [‘killed myself’]; 's e sin a rinn an ~ aire-san; bha e ' dol a dhèanamh a' ghnothaich air Giant
MacAskill; |
| go-ahead | nn ‘carry-on, fuss’: leithid de ~ |
| gobhainn | nn ‘blacksmith’ : bha mi car na mo sheòrs’ do gh. |
| gobhlachan | nn ‘swallow’ : tha diubhar anns a' gh. |
| goibhneach’ | nn ‘blacksmith’s trade’ : ‘s e obair tha sa gh.; vbl nn: agus bhinn a’ ~ an seo |
| goirid | adj. ‘near’ : chaidh duine foghainneach a thogail ~ dhuinn an seo; phòs fear shuas air __ ~ dhuinn do chomharsanach |
| goirtich | vb ‘hurt’ : past: ciamar ‘ tha ‘n gille a gh. a chas [MM]; fut: cha ghortaich mi sian; cond.: gun canadh duine rud a ghoirticheadh duine |
| gòrach | adj. ‘foolish’ : bha sin ga tharraing a-nuas agus bha chuile duine ~; tha mis’ ‘ dol ‘ ghràdhainn gur ann ~ ‘ tha thusa |
| gorm | adj. ‘blue’: pl.: na h-eòin ghorma [nə he͜on´ ɣɔrɔmə] |
| gràin | nn ‘hate, disgust’ : ò, tha ~ agam fhìn air an nathair; chan e sin a th’ orm idir ach ‘ tha do gh. agam air a’ __ nuair a thig iad leis na pilleachan mosach |
| grànnda | adj. ‘ugly’ : bha e ~! Nuair a chaidh poidhle dhiubh fodha |
| gràs | nn ‘grace’ : pl.: ‘s e ~an Dia ‘ tha ‘ dèanamh a chuile sian; gen. pl.: air son Dia nan ~an!; co meud pearsa ‘ bh’ ann an Dia nan ~an; Dia nan ~an! |
| gràst | nn ‘grace’ : air son Dia nan ~! [DAG] |
| greim | nn ‘morsel’ : bidh mi ‘ gabhail ~ tombaca; ‘hurt’: cha robh coltas air gu robh ~ air ach bha e na laighe |
| griasachd | vb ‘shoemaker’s trade’: vbl nn : cha chreid mi nach ann a’ ~ a bhiodh e ‘s a’ dèanamh bhrògan |
| griasaicheadh | nn [= greusaiche] ‘shoemaker’: bhiodh ~ a dhèanadh brògan [FMM] |
| grod | vb ‘rot’ : vbl adj.: bha an tuagh ann agus an t-amhach ~ta innte |
| grunn | nn ‘bottom’ : còmhla ri duine heile [sic] bho gh. do chridhe [FMM] |
| grunnd | nn ‘[sea]bed’ : chaidh iomdha rud an ~ a’ chuain; fhuair e ‘-mach gun deachaidh an Titanic fodha dhan gh. [u:]; nach deachaigh nighean an Diabhail dhen Titanic a chur dhan
ghrunnd |
| gu dè | interr. pron. ‘what?’ : chan eil fhios ~ bha ann do dh’airgead ’s do dh’òr |
| gu | prep. ‘to; till’ : chan fhaca mise a-riamh thusa roimhe ~ seo [DAG]; bha na Gàidheil math ~ dannsadh [MAE]; bha iad math gu iasgach ‘s tha iad math gu obair [MAE] |
| guaran | nn : tha an ~ ann, ‘am burdock’ |
| guidh[e] | nn ‘curse’: ai’ son robaireachd no rudeigin [ADM] -- ‘s e no ~ [FMM]; tha feadhain ann aig a bheil droch gh.; well, chan eil e lucky do dhuine sam bith -- cò dhiubh ‘ bhitheas [gu]s
nach bi -- ged nach dèanadh pears’-eaglais’ sam bith, ~ do dhuine ’son a dhèanamh; ‘s e sin an ~ ‘ tha mise ‘ dèanamh dhuibh |
| guiseid | nn f. ‘gusset’: re. shape of field; gen.: Beinn na Guiseideadh a theireadh iad |
| gun | cop. pres. with gu.= gur]: tha e ‘ smuaineachadh ~ còir dhomh-se chuile rud a thoirt dha; dh’innis e dhomh __ ~ tusa a chaidh an urras air |
| gun fhiosta | advb ‘unbeknownst’ : bhruidhinn e ~ leis; dh’fhosgail e e fhèin e ~ dha, am butan; thàinig iad air na Dòmhnallaich ~ dhaibh; bhruidhinn e leis ~ dha |
| gurrucan | nn ‘hunkers': rinn e ~ air an ù'lar [FMM] |
| guth | nn ‘voice’ : cha b’ urrainn dhomh ~ a ghràdhainn ri gin diubh; chaidh gearradh a dhèanamh air mo cheann an latha seo ach cha robh ~ agam ‘no harm’; chan eil guth sgoileadh agam;
thuiginn a chuile ~ |
| |
| heile | adj. [= eile] ‘other’: agus uair ~ a theireadh iad air toiseach an earraich,’ uair a’ ghille chonnaidh’ [FMM]; heile: am-miosg nàiseinean heile [FMM]; bha am fear ~[FMM]; còmhla ri
duine heile [FMM] |
| |
| Iain a’ Ghròta | pers. nn ‘John o’ Groats’: gen.: ‘cuiridh mi an taigh ~ thu!’ [MAE] |
| iarr | vb ‘ask’: past: dh’~ e __ iad a dhol; dh’~ e air am faodadh e pìosan beaga __ a thoirt leis [DAG]; dh’~ i air an rachadh e dh’obair dhi; vbl nn.:ma gheibh thu ìm gun ~aidh sa
mhadainn; dh’fheumadh an t-ìm ‘ dhol air a’ bhòrd gun ~aidh, chan eil math dhut ‘ ~aidh |
| idir | advb ‘at all’ : cha robh e air a dhòigh ~, ~, ~; cha robh e dona ~ air a dhèanamh |
| Ifreann | top. nn ‘Hell’ : ged a bhiodh tu ‘ cumail teine le ~ |
| Ifrinn | top. nn ‘Hell’ : : dh’fhaodadh sibh a chluinnteil ann an ~ [i:ŕ-] |
| iminneach | adj. : bonnach ~ ‘buttercake’ [MAE] |
| imlich | vb ‘lick’: vbl nn: leum e suas, bha e ‘g ~ [ɛmɛ̀liç] |
| inis | vb ‘tell’: fut.: ’s ìnnsidh e naidheachd is ’an abair e guth? Litir [ʎi çt´ər] |
| Ìnnseanach | pers. nn ‘member of First Nation people’ : ~ a bha ann; pl.:tha na h-Ìnnseanaich math gu __ |
| iomchaidh | adj. ‘suitable, fitting’: chì e fhèin, dh’fhaodte, an t-àm, a bhios e ‘ smaoineach’, tha mi ~ airson ‘ dhol a-mach |
| iomdha | adj ‘many [a]’.: chunna mise e, agus ‘s ~ [sumə] fear eile; thig ~ athrachadh air tuilleadh dhiubh; chaidh mise ‘ro ~ rud |
| ionnsaich | vb ‘teach’ : vbl adj.: bhiodh dà chu aige … iad cho ~te, dhèanadh iad rud sam bith; bi cinnteach gu robh e ~te |
| ionns[aidh], dh’~ | prep. ‘’towards’: a’ dol dh’ionns’ na h-aire |
| Ìos[a] | pers.nn ‘Jesus’: ò, Ìos’, Ìos’! chan eil sian iontu |
| ìseal | adj. ‘low’: cpv.: nas isle [nas i:ʃəʎə] |
| iteachan | nn ‘bobbin(?): ~, bidh e aca ‘ cur snàth ris [?], a’ figheadaireachd; chuireadh tu an t-~ sa spòl |
| Iudhach | pers. nn ‘Jew’ : pl.: Iudhaich, na h-Iudhaich __ fear Niudhach [sic] a bha seo |
| |
| lag | nn ‘hollow’ : bha ~ againn shuas air a’ bheinn; tha Lag an Duine Dhuibh air |
| laghach | adj. ‘nice, pleasant’ : àite cho ~ ‘s a bha e; chan eil tuillidh ‘s a’ chòir de rud sam bith, chan eil e ~ |
| làmh, ~ ri | prep. ‘beside’ : ‘s i ~ ris a’ chistidh; dh’fhàg e roinn dha na Gàidheil a bha ~ rium;‘ fuireachd ~ ruinn an seo |
| làmhach | adj. ‘greedy’: bha an Sasannach gu math ~ [ʁ̫a͂:-ux] |
| làn | adj. ‘full’ : bha e cho ~ le na breugan 's gu robh e ' faighinn air adhart leatha |
| làn | nn ‘tide’ : nam biodh an ~ àrd, nam biodh an ~ a-staigh |
| làrach | nn ‘plot [of land]’ : a’ cur muntàta san ~ aca seo |
| las | vb ‘light, ignite’ : vbl nn.:match a ~adh idir no teine a startadh |
| latha na mhàireach | advb ‘day after tomorrow’ : bha iad na friends |
| le | prep. ‘during [of weather]’’ : 's e àite uamhasach a tha ann an Chéticamp ~ stoirm; ri marbhadh le sìde thioram; ‘possession’: dhan duine ‘m bu leis am beathach; ‘with’: 2sg.: gu
bheil thu air falbh leat dhan taigh mhòr, dhan asylum; 3sg.: bha muinntir na town a’ smaoineachdainn gun toireadh e duine beò leis cho math ‘s a bha e [ADM]; 3m.: thuirt e leis [liʃ]
[FMM];Rover a theireadh iad leis;+ mo: lem linnse, nuair a chaidh mise ag obair an toiseach; + a ‘his’: chanadh e le ' phiuthar |
| leadan | nn ‘litany’ : gen. pl.: b’ fhìor thoigh leatha nuair a startadh iad a ghabhail na h-ùirne, ‘ gabhail nan ~, ‘ bhith còmhla leis __ an fhear a bhiodh a’ gabhail nan ~
[FMM] |
| leamhragan | nn [ʎɛ͂u͂rəkan]: ~ ‘stye in eye’ |
| lean | vb ‘continue, follow’ : cond.: ~adh an spiorad ‘ tighinn ort [FMM]; air neo, ~adh esan oirrese [FMM] |
| leas | nn ‘need’ : nach rigeadh e leas a bhith ann; nach ruigeadh tu ~ uiread do chonnadh a bhith agad |
| leig | vb ‘allow’ : fut.: ~idh tu leatha settleadh fad na h-oidhche; cond.: dh’fhaodte nach biodh, nach ~eadh iad leotha [FMM]; vbl nn: ‘s b’fheudar dha an fheusag a ~ eil air; tha mi car
ga ~eil seachad |
| lèig | nn f. ‘lake’ : gen. sg.: fear a mhuinntir shuas na ~eadh [‘lake’] |
| leighis | vb ‘cure’: fut.: gun ~ e an lòinne; past: ~ e uamhas dhiubh |
| lèir, gu | advb ‘completely’ : chaidh e ‘ro rudan a bha uamhasach uile gu ~ |
| leis | conj. ‘because’: gu robh an cuan an sin an toiseach ~gheibh thu na shells an sin |
| leisge | nn ‘reluctance’ : tha ~ air pioc do’ dh’ùine a chall |
| leithid | nn ‘such, the like’ : bha ‘ ~ sin do dhuine ann |
| leòn | 1 nn ‘injury’ : bha e ‘ caochladh air sàillibh an leòin |
| leòn | 2 vb ‘injure’: vbl nn : nach deach an gille bochd a ~, is chaochail e |
| leòr, gu | advb ‘plenty’: tha gu ~ do bheinn an siud fhathast |
| leth bhodach | nn ‘older man’: pl.: bha iad aosta, car de leth bhodaich a bha ionnta |
| leth, air | ~ advb ‘special, separate’: beannachadh air ~; cha do chuir thu air ~ do pheasair idir; bha e air ~ air chuile gin, an job a bh’ aige |
| leth | nn ‘half’: gheibh thusa leth a bheathach chaorach a tha an seo |
| leud | nn ‘width’ : well, dè an ~ a tha sa Strait of Canso? |
| leum | nn ‘leap, jump’ : thug e ~ às, thug am fear ~ suas; thug i ~ aiste |
| leum | vb ‘leap, jump’ : past~ e fhèin agus an doras aig (?) a chèile; vbl nn: gun tuirt e, ‘s e ‘ ~ suas |
| leum dromadh | nn : ~ ‘lumbago’ |
| linn | nn ‘lifetime, generation’ : lem ~se, nuair a chaidh mise ag obair an toiseach; pl. bha iad bho chionn na ~ean air ais [DAG] |
| liquor | nn [likʹɛr]: ~‘strong drink’ |
| lòd | vb ‘load’ : vbl nn: a’ ~adh suas ri còig tunna fichead |
| loga(i)r | nn ‘logger, woodsman’ : ‘s e ~ a bha san fhear a rinn an t-òran, ach fear, ~, a rinn e;: shiud an cineadh a bh’ aige, an ‘Logar’ |
| lòinne | nn ‘rheumatism’ : tha leigheas air an ~ |
| loisg | vb ‘burn, fire’ : cond.: cha robh puinnsein ann ach dìreach ~eadh duine sìos; vbl nn: ’s ach uile gin aice air tape a losgadh; vbl adj. loisgte 'drunk' : ~ [ʁ̫øʃtʹə] |
| lom | adj. ‘fine’ : fionnadh ~, bòidheach |
| loma-làn | adj. ‘completely full’: loma-, loma-làn [ʁ̫umə ʁ̫umə ʁ̫a:n] ‘completely full’; nuair a fhuair e an taigh ~; bha mo làmh ~ do dh’fhoinneachan |
| long | nn f. ‘ship’: pl.: ~aichean |
| luath | adj : ‘fast’: cha robh mi ‘ drive-adh ~ |
| lùb dubh | nn ‘black pudding’: pl. ~an dubha, tha fhios agad, maragan, black puddings [FMM] |
| luchd | nn ‘crew, company’: agus chòrd seo cho math le ~ ud an soitheach |
| lugha, nas ~ na | conjunction ‘unless’: chan fhaigheadh, nas ~ na dhèanadh na daoine bochda fhèin collection dhuibh suas |
| |
| macrachd | [< marcachd] nn ‘ride’: agus e ‘ ~ [maxkərəx] each |
| macraiche | [< marcaiche] nn ‘rider’: chunna mi ~ bhuam |
| madadh alladh | nn ‘wolf’: [matə ̍kaʁ̫əɣ] |
| madadh ruadh | nn ‘fox’: am ~ culaith eagal do bheathach; bha iad ga faighinn sin air madaidhean [-içən] ruadh, na rabies |
| màgan | nn ‘toad’ : chunna mi nathair 's greim aice air ~ na beul |
| maide | nn ‘length of wood’: feumaidh tu dhol a dh’iarraidh ~ mòr connaidh |
| maidse | nn ‘match’ : rinn an aon mh. sin a startadh |
| maigheach | nn 'rabbit': pl. : na maighichean [mɔ-içən]; style='font-size: 11.0pt;tha ‘ mh. [ɔ̃ĩ] a’ tighinn ‘s chan eil boinne bainne aig a’ chrodh |
| màl | nn ‘rent’ : chan fhaigheadh iad __ taigh air mh. an àit’ sam bith eile dhan bhaile [DAG] |
| maoidh | vb ‘threaten [with]’ : vbl nn: rachadh ‘bodach an tin’ a mhaoidheadh ormsa, ’o [o] [= cho] cunnartach is a bha e, nam binn dona gun tigeadh e |
| mar | prep. ‘as’: ~ [mɛr] a thàinig a’ làth’ ud [ə ʁ̫aˑʔ ət] |
| marbh | nn ‘dead’ : pl. na mairbh [nə mær͜æ̀v]; |
| marbh | vb ‘kill’: vbl nn : ‘bidh mo bhèo ‘s mo mharbhadh ri Cloinn ‘Ill-Eathain’ |
| marcach | nn ‘rider’ : pl.: bha aon each agam ... a mhacraichean [vãxgəriçən] |
| math | adj. ‘good’ : ma bhios tusa cho ~ ‘s gun coimhead thu, gheibh thu an tuagh; ‘like’: muran dèanadh iad an rud bu mhath leotha ‘ dhèanamh |
| math | nn ‘good; use’ : cha robh ~ dha stepadh nuair a bhiodh e ‘ tilgeil an ùird; cha robh ~ dha ‘ bhith ‘ leum … bho àite gu àite ga thionndadh; cha robh ~ dhaibh [‘it didn’t work’];
chan ei’ ~ dhomh; chan eil ~ dhut ‘ iarraidh; |
| meadhan | nn ‘middle’ : feumaidh iad seo a dhol air ~ [me:o in] an àit' ach __ |
| meanig | vb ‘mean’ : vbl nn:tha mi ‘ ~eadh gun canadh duine rud |
| meas | nn ‘liking’ : bha ~ gàbhaidh aige air an fhuaraig; tha ~ uamhasach agam air nigheanan beaga |
| measail | adj. ‘fond [of]’ : bha i uamhasach ~ air; bha i ~ air cnòthan |
| mèinn | nn ‘mine’. : dh’fhaodainn a bhith nam mhanager sa __ sa mh. |
| mèinneadair | nn ‘miner’ : pl.: ~ean matha |
| meubail | nn ‘maple’: ~ geal/ dubh/ dearg |
| meudachd | nn ‘size’ : bhathas ag ìnnse mu mh. na [sic] Titanic |
| mì | pers. pron. contrastive ‘I, me’ : cha mhì a th’ ann idir |
| millein | nn ‘million’ : pl.: .tha duine marbh na~ean ‘s na ~ean bliadhna |
| mìmhodh | nn ‘trouble, difficulty’ : fhuair iad ~ |
| mìnnt | [= mèinn] nn ‘mine’: anns a’ mh. a bu mhotha a bha mi ‘g obair |
| mionaid | nn ‘minute’ : ‘at once’: chuir sinn às dha sa mh. |
| mionna | nn ‘oath': thug am fear sin ~ [mjɛ̙mə] nach itheadh e biadh; pl.: ~n |
| mionnaich | vb ‘ swear': vbl nn: mionnachadh |
| misneach | nn ‘courage’ : neo’r-thaing nach robh ~ [miʃəɲəx] ac’; bha ~ [mIʃəɲax] aige an deoghaidh deochannan a ghabhail |
| mì-thoilichte | adj. ‘unpleasant’: ‘s e sìde mh. [vi:hɔliʧə a th’ ann [FMM] |
| modhail | adj. ‘polite’ : bha triùir chloinneadh ann ‘s iad ~, sìobhalta [DAG] |
| Moire | pers. nn : ~ mhàthair ‘the Blessed Virgin Mary’ |
| moladh | nn ‘recommendation’ : sin am ~ a rinn mise air |
| mòr | adj. : + cha ‘almost’: b’fheudar dhi cha mh. sgian ‘ fhaighinn; cpv. as advb.: chan eil tuillidh ‘s a’ chòir de theas math [mahə] (+ epenth. ə) nas motha |
| mòran | nn 'a lot': ~ do bhiadh |
| mosach | adj ‘dismal, hateful’. : bha i [an t-sìde] an-dè; nathair mh.; bha oidhche mh. stoirmeil ann [FMMaclellan]; nam biodh iad air fad car ~ ri chèile [MAE] |
| mu | prep. ‘about’ : gun seo ach air a thoirt às a’ bhuideil mu [ma] uair; 1 sg.[for an/ am ‘in’: ‘na sanntaich….!’ a chaidh a chur umam aig an fheadhain aig an taigh |
| muc | nn f. ‘pig’ : pl. agus an seanfhacal, na Campbells ‘s e na ~an a theireadh iad leotha |
| muc-mharadh | nn f. ‘whale’: tha iasg mòr ann coltach ris a’ mhuc-mharadh |
| muidhe | nn ‘churn’: [mu-i]; bha i seo ri ~, ag èirigh air a mh., ach bha esan a’ fairghinn fuaim cho damainte neònach aig a’ mh. Thug e sùil sa mh. |
| muileann-bleith | nn ‘flour mill’: min choirce a bha ga cur dhan __ ~ [FMM] |
| muilithine | nn ‘loaf’: ciamar a chòrd a mh. ribh an oidhche roimhe? ‘ Robh fhios agaibh gur e lof -- ~ a bheireamaid rithe ann an Gàidhlig |
| muin | nn ‘back’ : bha iad a’ fàs an sin air ~ a chèile |
| muinntir | nn f. ‘people’ : thàinig tè ‘ mh. Mhargaree |
| muladach | adj. ‘depressed’: car ~ |
| mullach | nn ‘top’ : agus bidh sneachda suas seachad air ~ na postaichean [ɔ] |
| mun cuairt | advb ‘around’: bha nathair ’ suaineadh ~ [maŋguərst]; ~ air prep.: chuir iad ròpa clìor ~ air na casan aige |
| mun, mum | vbl ptcl.: mun tàinig __ am fiabhras a-staigh [DAG] |
| murt | nn ‘murder’ : ~ clìor a bha seo; tha ~ is marbhadh a’ dol air adhart an-diugh nas miosa |
| |
| na | rel. pron. ‘all that’ : ~ bha an siud do chreig |
| nàdar | nn ‘nature’ : tha coin ann, tha ~ marbhadh nan caorach ionnta;cha thaobhainn fhèin ban-Èireannach na tè sam biodh droch ~ [re. Walter Scott MacFarlane] |
| nàdarra | adj. ‘natural’: nach i as ~ dhomh? |
| naidheachd | nn : pl.~an ‘news’: saoil nach bi na ~an aca nuair a ruigeas iad dhachaigh |
| nàisein | nn ‘nation’ : gen. pl. nuair a tha thu ‘ dol am-miosg ~ean heile [FMM] |
| nathair | nn f. ‘snake’: bha ~ [nehir] ’ suainneadh |
| nathair-uisge | nn f. ‘water snake’: tha ~ againn an seo |
| nead-choinnspeach | nn f. ‘wasps’ nest’ SEE coinnspeach |
| neas | nn ‘weasel’ : dh’fhaodte gur e ~ a bha ann |
| neo’r-thaing | advb: ~ nach: ‘of course’: ~ nach robh an duine math gu pàigheadh |
| neo-chiontach | adj. ‘innocent’: bha e uamhasach ~ |
| neònach | adj. ‘strange’ : ‘s e rudan ~ a bha san t-saoghal |
| neul | nn: ~ na madainne ‘daybreak’ |
| nì | vb ‘do, make’ : with suas: past: rinn e suas ris a’ bhoireannach dhubh is phòs iad |
| Niudhach | adj. ‘Jewish’ : na h-Iudhaich __ fear Niudhach [sic] a bha seo |
| nuair | conj. ‘when’ : nua’ [no] a chìtheadh i |
| nuaire | conj. ‘when’ : ~ nach [+ epenth.ə] bi againn mun cuairt an seo ach __ |
| |
| obair | nn f. ‘work’ : chan urrainn dhomhsa ìnnse dè ‘n ~ anns a robh e; vbl nn : ‘s e ag ~ ‘s a’ cur a-mach a theanga; bha ‘ phìob ag~ ; bha cèilidh ann, ceòl is pìobaireachd is dannsadh,
dh’fhàg sinn ag ~ e; nuair a chaidh iad a dh’~ |
| obraich | vb ‘work’ : vbl nn: bha i ’n deoghaidh obrachadh cruaidh [‘hard at it’] |
| oidhche | nn f. ‘night’ : bha an ~ aca, gen. beul na h-~ |
| òinseach | nn f. ‘foolish female’ : fìor ~ do dhuine [MAE] |
| òinseileachd | nn ‘folly [on part of females]’ : chuir sinn seachad an ùine le ~ ‘foolishness’ [MAE] |
| oisinn | nn f. ‘corner’ : bha e ‘ dol o oisinn a’ chladh [DAG] |
| òrd | nn ‘hammer':: air an ~ mhòr [ɔɽʈ ˈvo̞:r]; chuir e an t-~__ a hundred ninety-seven foot six e; gen.: nuair a bhiodh e ‘ tilgeil an ùird; airson tilgeil an ùird |
| òrdaich | vb ‘command’ : cond.: dìreach dh’òrdaicheadh tu bho ghrunn do chridhe [FMM]; vbl nn: ‘s e òrdachadh fhèin a bhith aig an taigh, ‘s e ‘g obair sa mhèinn; agus tu gad òrdachadh fhèin
a bhith air an àite seo còmhla ri duine heile, dìreach dh’òrdaicheadh tu bho ghrunn do chridhe [FMM] |
| os cionn | SEE bhos cionn |
| osdabal | nn ‘hospital’ : tha i san ~ |
| outhouse | nn ‘outhouse’ : bha roinn do rudan san ~ [ꞌøu h tus] aca; chaidh an ~ aca na teine |
| |
| pàigh | vb ‘pay’ : past: an do ph. sibh daor sin air a’ char sin a-nise?; vbl nn: sibh fhèin an duine a phàighea’ [= -eadh]; sibh fhèin a dh'fheumadh [ɣeməɣ] an duine a phàigheadh
[fa:-i] |
| pàigheadh | nn ‘pay’ : gen.: air oidhche latha pàighidh |
| pailt | adj. ‘plentiful’ : bha e latha agus bha e __ ~ an seo |
| pàirce | nn f. ‘field’ : bha tarbh crosta ann am ~ |
| pàirt | nn f. ‘part’ : och tha pàrt dha aodach shìos aca; ~ dha na cheud Èireannaich a thàinig ann [DAG] |
| pàlais | nn ‘palace’ : mar gum biodh ~ aca [DAG] |
| pancake | nn ‘pancake’ : pl.: ‘s ~an [s paŋk̽́ek̽́ən] |
| paraiste | nn ‘parish’ : gen.: an taigh ~ aig an t-sagart |
| pàstarachadh | vbl nn : agus bidh e gam ~ sa bhaile ‘ chì sibh ann an seo |
| peant | 1 nn ‘paint’ : dè ‘m ~ a b’fheàrr dhaibh a chur air an taigh |
| peant | 2 vb ‘paint’: vbl nn: bha iad a’ ~adh an taighe |
| pearsa eaglaise | nn : ‘clergyman’: gen.: an àite a’ phears’ eaglais’ againn |
| peasair | nn : bha p[easair [‘wild peas, rye’] __ bha i ‘ botherigeadh an duine seo uamhasach |
| peathach | (?) nn ‘mud’: chaidh e na ph. [fe:-əx]; pl.: na pheathaichean [fe:-içən] |
| pèin, sibh | ~ advb ‘self’ : tuigidh si’ ~ |
| picileadh | nn ‘pickle’: ga chur ann am ~ [ənə bixk´əʎəɣ] |
| pioc | nn ‘scrap’ : ghlan e chuile ~ fiodh [fi̯u] a bha sìos an sin; |
| ~ na bu shine na sinn; bha e ‘ treabhadh ~; dè am ~ don t-seann dùthaich? [MM]; pl.: ~an beaga do dh’iarann, theireadh [-əɣ] e leis e [DAG?]; |
| pìosan | nn ‘tiny piece’ : ~ do bhuntàta ga chur; neighbour ~ air falbh |
| ploc | nn ‘sod’ : ‘ tilgeil am ~ [= ~ treabhadh] an dala taobh |
| plodach | nn ‘puddles’: bha e na ph. [fʁ̫ɔtəx] |
| pòca | nn ‘bag’ : am buntàta bhith na phòca |
| poidhl' | nn 'a lot': ~ airgid; ~ dhiubh; bha ~ dhan obair ga dèanamh by hand; bha ~ ann a dhèanadh òran an uair sin; well, bha sin a’ meanigeadh ~ dhaibh |
| poit | nn f. ‘pot’ : fhuair e a’ phoit airgid; sa phoit shoup [x 2] |
| police | nn ‘police’ : pl.: gur e na ~ichean a bu chòir a bhith air falbh __ leis |
| poll | nn ‘mud’: bha i na ph.; |
| pound | nn [p h øunt]: 'pound' [FMM] |
| bha ‘n rathad an uair ud, cha robh e air a ghraveladh idir ‘s bha e ’na ~ ’s na ’eabair |
| pòsta | adj. ‘married’ : tè ‘ bha ~ aig cousin dha m’ athair |
| pot | nn f. ‘pot’ : ~ do shoup; fhuair mi cuibhteas a’ phot shoup |
| pot-tì | nn f. ‘teapot’ : bhiodh ~ aige fhèin a’ falbh na chois, air uachdar na ~ aig an fhear eile [FMM] |
| preas | nn ‘bush’: pl.: na pushan (sic p-) |
| prìosanach | nn ‘prisoner, captive’ : ~ a chaidh a dhèanamh; ‘ dèanamh prìosanaich dhiubh |
| prìs | nn f. ‘price, cost’ : bha e na iasg cho àrd ~ |
| pronn | adj. ‘mashed’ : muntàta ~ |
| pròs[t]anach | nn ‘protestant’ : bha am ministir, fhios agaibh, am ~ |
| puinnseanta | adj ‘poisonous’. : an gas ~ [p h ɔ̃ĩ style='font-size:7.0pt; . ʃantə] seo |
| puinnsein | nn ‘poison’: luibh a’ ph. ‘stinkweed, first grew on King William’s grave’; cha robh ~ ann ach dìreach loisgeadh duine sìos |
| puinnsinnich | vb ‘poison’ : vbl nn: bha e ‘ puinnsinneachadh an duine sin [‘would poison’] |
| |
| raoic | nn ‘yell’ : thug e ~ uamhasach às, ~ gàbhaidh |
| rathad | nn ‘road’ : a’ dol suas ~ Mhabou no àit’ a’ choreigin |
| rathadan | nn ‘path’ : bha ~ beag, caol, caol a’ dol ’ron chladh |
| reamhar | adj. ‘fat’ : chan itheadh iad feòil ~ muiceadh |
| rèidh | adj. ‘finished; straightforward’ : nuair a bha e ~ leis an tuaigh; bha e ~ dhan fhuaraig; gabh an rathad fada ~ an àite ‘ghabhail an rathad goirid, ’ chabhsa [xãũsə]
[FMM] |
| reithe | nn : ‘ram’ |
| remains | nn pl. ‘corpse’: leum na ~ |
| reòdh | vb ‘freeze’ : vbl adj.: bha latha damaite ~te ann |
| reult | nn : ~ na madainne ' morning star' [FMM |
| reusan | nn ‘reason’ : chan eil ~ air a bhith ' pòsadh idir |
| ri | prep.[‘engaged in; acquiring’]: tha iad ~ fortan an-diugh ‘s gun iad a’ dèanamh na h-obrach; cha do dh’fhalbh duine ri acras riamh; 3f.: well, an ath election ' bhios mise rithe
[train]; agus bha tè eile rithe, fhios agaibh, dìreach; 3pl.:cha robh sian a’ tighinn riutha; |
| riabhach | nn ‘devil’ : ò, ~ [riəvəx] clìor a bh’ ann, dhèanadh e cleas sam bith [DAG] |
| rig | vb ‘reach’: past: nuair a ràini’ mi |
| rìgh | nn ‘king’ : gen. pl.: [their] sinne ‘Latha nan Trì Rìghean’ leis a sin [FMM] |
| ro | prep. : ‘before’: 2sg.: cùm romhad! cùm romhad! chùm e roimhe leis an tàilleir |
| ’ro | [for tro] prep.: chaidh mise ’ro iomdha rud; chaidh e ’ro rudan a bha uamhasach |
| robair | nn : bha e ’na ~ |
| robaireachd | nn f. ‘robbery, thieving’ : air son ~ no rudeigin |
| roideil | (?) nn ‘yell(?)’: pl.:bha e ‘ toirt ~ean agus a’ driveadh sìos seo |
| roimhe | advb ‘before, previously’ : agus mar a thuirt mise ~ |
| ròine | nn ‘horse hair’: chunna mi ~ suainte mu phost |
| roinn | nn f. ‘some, a share’ : bidh sinn a' faighinn ~ de shneachd ann; rudan a chaidh às mo chuimhne … ~ do naidheachdan; ~ dha na __ sgrìobhtichean; bha sinn gu math eòlach air ~ dhe na
Sgitheanaich [MAE]; dh’fhàg e ~ dha na Gàidheil |
| ròs | nn ‘glow of dawn’ : [chìtheadh] duine ~ sa mhadainn nuair a bhiodh a’ ghrian ag èirigh |
| rud | nn ‘thing’ : dè rud? |
| rùda | nn ‘ram’ : ~ reithe; ‘a Chisholm said rùda’ |
| ruig | vb ‘reach, arrive’ : past: ràinig cuideigin an taigh aice; a’ cheud oidhche a bha meeting aca ruig e seo [DAG] |
| ruith | vb ‘run’ : vbl nn: ò, tha ‘n dealanach a’ ~ nan cat ‘s nan con; tha i [= a’ Bheinn] a’ ~ a- mach caol [FMM] |
| rum | nn ‘room’ : pl.:na ruim a bha ann, ghlas e iad |
| ruma | nn ‘rum’ : a’ toirt a-staigh an ~ [DAG] |
| rùsg | vb ‘peel’ : vbl nn: ' ~adh muntàta |
| style='font-size:14.0pt; S | |
| ’s | conjunction [for gus, with cò dhiubh] ‘or’: do dhuine sam bith cò dhiubh ‘ bhitheas [gu]s nach bi |
| ’s | [< anns] rel. ptcl. ‘in which’: tè sam biodh droch nàdar [re. Walter Scott MacFarlane] |
| -sa | [= so] deictic suffix ‘this’: a’ dol dha na h-eaglaisean aca fhèin, an latha-as |
| sàbh | nn ‘saw’: pl.: òch! bha, locair is sàimh [sa:i̭] |
| sàbh | vb: vbl nn: even nuair a bhiodh iad a’ ~adh connaidh, aig dithis ‘s logaichean |
| sàbhail | vb ‘saw’: vbl nn: corc aig cuideigin … air son iad fhèin a shàbhaladh; chaidh duine a mharbhadh a ghabhadh sàbhaladh muram biodh Latha nan Car ann; vbl adj.: turas math sàbhailte
agaibh! |
| color:black;background:yellow'>saighdeir | color:black;background: yellow'> nn. ‘soldier’: ~ean uamhasach ~ a bha ionnta seo |
| sàillibh, air | ~ prep. ‘on account of’: air ~ an leòin; bha an t-eagal aig chuile fear dhiubh dhol seachad air a’ chladh air ~ a’ chailleach seo ‘ bhith ‘-staigh |
| sanntaich | vb ‘desire’: ipv.: na ~ dhut fhèin cuid do chomharsanach! -- nam faicinn each brèagha aig duine; vbl nn: sanntachadh [n̪d] na craoibhe (?) [khr̻ɯ:i̯ə] |
| saoghal | nn ‘world; life’: shiubhail e an ~; tha ‘ ~ feumach air uisge; chan eil iad a’ trod idir an-diugh, bha, uair ga robh an ~, ach chan eil an-diugh [FMM]; dè an ~ a tha aca?; dè an ~
aig Màiri Bhàn?; nach robh àite aca dhomh air an t-~ eile, co-dhiù; nuair ‘ bhiodh frolick uair dhan t-saoghal; dhèanadh e rud air an ~; gen. bho chionn fhad an t-saoghail |
| saoil | vb ‘believe’; fut.:~ a bheil? ~ an rachadh aca air lumannan [=?] a chur air falbh?; ~ leam deth gum biodh tuainealaich anns a’ cheann aig’; cond.: nuair a shaoileadh iad nach robh
an dala taobh a’ dèanamh ‘ rud bu chòir daibh a bhith ‘ dèanamh; past: ‘s sh. esan gu robh e beò |
| saoirsinneachd | nn f. ‘carpentry’: ò, Ìosa, cho daor ‘s tha an t-~ an-dràsta |
| saoirsneachd | nn f. ‘carpentry’ : a’ dèanamh ~ dha [DAG] |
| saor | nn ‘carpenter’ : ~ uamhasach math |
| sàs, an ~ an/am | prep. ‘stuck’ : an fheadhain nach robh ‘ dol an ~ sa doras; chaidh an shaft an ~ an harness fear dho na h-eich |
| seach | advb ‘besides : a dhol a-staigh ann a’ wagon ~ a bhith ‘ coiseach’ san eabair sin |
| seachad : ~ air | prep. ‘over, past’ cha d’fhuair mi an ùine seo a thoirt ~; ~ air: ach fhuair mi ~ air [= pneumonia] |
| seachain | vb ‘prevent, ward off’: vbl nn: agus Dia a sheachnadh cion-radhairc [ḱInə ꞌrøriçḱ] air duine sam bith |
| seachd | card. num. ‘seven’ bha e ~ sgìth dhe seo; tha mi ‘ fàs ~ sgìth, a’ tighinn air ais ‘s air adhart |
| seachdamh | ord. num. ‘seventh’: ’ ~ mac [ʃɛxkə mæ h k] |
| seanachas | nn ‘converse, recounting stories’ : air duine ’ bhith ‘ ~ |
| sean | adj. ‘old’ : an t-seann fheadhainn |
| seanmhair | nn f. : grandmother’ [ʃɛnàvər] |
| seathair | nn‘chair’: pl.: ~ichean [ʃe:riçən] |
| seans | nn ‘chance; perhaps’ : chaidh esan suas, seans, ag ìnnse seo; tha ~ ann gun do bhuail e; tha ~ gu robh e uamhasach foghainneach, car do sheanfhacal, tha ~, a bh’ ann [FMM]; tha ~
sin bu choireach mi ga fhaighinn |
| seansa | nn ‘chance; perhaps’ : tha duine supposed gun cuir e, tha seansa, rud mar siud a gheallas e dhachaigh |
| searmain | nn ‘sermon’ : ò, rinn e ~ |
| seas | vb ‘last’ : fut.:tha mi ‘n dòchas gun ~ i [= an car] air an trip dhuibh; past: cha do sh. Ralph ... fada dhaibh |
| seileach | nn f. ‘elm (?; recte ‘willow’)’: an ~ a’ fàs suas ‘s na daoine ’ cnàmh sìos |
| seileir | nn ‘cellar’: chuirinn an cù __ bochd dhan t-~ |
| seòl | nn 'sail': gen.: soithichean siùil |
| seòlta | adj. ‘ingenious': eòlach, ~ [eu̯əx ʃɛu̯htə]; ach bha mi car ~; feumaidh sibh ‘ bhith ~ you got to watch yourself |
| seòmbar | nn ‘room’ : cha robh aca ach aon ~ [DAG]; pl.: bha trì seòmbraichean aige [DAG] |
| sgairteil | adj. 'well-built': policeman mòr ~ |
| sgal | vb ‘rinse’ : vbl nn: tha mi ‘ dol a ~adh mo bheul; feumaidh mi mo bheul a ~adh a-mach |
| sgall | nn ‘bald pate’ : cha robh pioc do dh’fhalt air an fhear a bha __ ~ air ‘without hair’ |
| sgàth | nn ‘fear, apprehension’ : bha car do ~ air |
| sgeilp | nn f. ‘shelf’ : dat.: saoil thu an ann air sgeilpidh [sgɛl̥p hiç] a bha e |
| sgeul | nn ‘news, tidings’ : cha robh ~ orra |
| sgialta | nn [< is ciall da] ‘meaning’: chan eil fhios ’am dè as ~ dhith [FMM] |
| sgiamh | vb ‘yell’ : vbl nn: bhithinnsa ‘g èigheachd ‘s a’ ~ail, tha seansa; bhithinn a’ ~ ‘s ag èibheachd nuair a chithinn |
| sgian-phòca | nn f. ‘pocket knife’ : muram biodh an ~ aige |
| sgìdein | nn ‘light blow, small effort’, cf. Sc. skite? : ‘bheir ~ dhachaigh an connadh’ [FMMaclellan]; ~ [FMMaclellan] ach nach rudan beag, bìodach? [MM] |
| sgilling | nn f. ‘cent’: còig ~ deug [FMM] |
| sgleub | nn ‘lashing’ : gun toireadh i ~ dha leis an teangaidh |
| sgoil | nn f. ‘education’, schooling’ : cha robh cus ~ eadh aice; chan eil guth ~eadh agam; cha robh aon fhacal ~eadh aige; cha robh greim ~eadh aige |
| sgread | vb ‘screech’ : vbl nn: bha e ' ~ach’ air |
| sgreatach[d] | nn f. ‘loathing’ : ò, bidh ~ aig duine rompa |
| sgrìob | nn ‘quick trip/ visit’ : tillidh sibh, thig sibh ~ fhathast |
| sgrìobhte | nn ‘writing’ : pl.: bhithinn __ ‘ dèanamh roinn dha na __ sgrìobhtichean |
| sguir | vb ‘stop, cease’ : past:~ mi dh’fhaicinn na rudan seo |
| shin | deictic pron. : ~ an dòigh; shin agad fear [FMM |
| sian | nn ‘nothing, little concern’ : cha chuireadh e ~ air duine a mharbhadh; cha chuireadh e ~ ormsa; cha robh pioc do dh’eagal aca ro sh.; ‘every single’ 's tha chuile ~ machine
aca |
| sìde | nn f. ‘weather’ : tha caora ri marbhadh le ~ thioram gun a’ chlòimh aige air bhith bog |
| sil | vb ‘drip’ : vbl nn: bhiodh an t-sròn agamsa ‘ ~eadh cho gàbhaidh |
| sileag | nn f. ‘drip’ : nan cuireadh sibh ~ do dh’uisge aire sin |
| sin | advb [= ‘then’]: bha thu sin a’ toir’ sin dheth gu strain; ach bha ~ tàilleir ann |
| sìn | vb ‘stretch out’ : vbl nn: bha ‘ fear seo na shìneadh |
| sìobhalta | adj. ‘civil, mannerly’ : dh’fhaighneachd iad cho brèagha ~, spry, càit an robh __ na remains; tha iad uamhasach ~ [FMM]; bha triùir chloinneadh ann ‘s iad modhail, ~
[DAG] |
| sìos | advb loc. ‘down’ : a thìodhlacadh ~ còmhla rithe |
| sìota | nn ‘sheet’ : agus ~ geal oirre |
| sìth | nn f. ‘fairy’ : pl.: dh’fhalbh taosg às na bailtean leis an eagal a bha aca ro na ~ean |
| sìtheach | nn ‘fairy’ : pl.: gu robh sìthich sna creagan |
| Sìthean | , an ~ nn 'old name for Inverness Town: [ə 'ʃi:-ɛɲ]; sin a thug an ‘Sìthein’ air an àite [= Inverness NS], ‘fairyland’’ |
| sitrich | vbl nn 'neighing': each a' ~ [ʃiçtʹəriç] |
| siubhal | nn : pl.: siubhlachan ‘horse’s traces’: bha mi ‘ smuaineachadh gu robh iarann no rudeigin an ceangal le siubhlaichean __ an eich ‘s e ‘ bualadh |
| siubhal | vb ‘travel’ : past: sh. [u] e ‘ saoghal air na soithichean ‘s dhèanadh e òran, sh. e an saoghal; vbl nn: bha iad ‘ ~ [ʃi font-family: "Arial",sans-serif;.w əʁ̫]; agus bhiodh iad a’
~ air son an duine |
| slaighteir | nn ‘blackguard’ : ‘s tha na shl. [ʁ̫̻øiʧər] |
| slaighteireadh | ‘plunder’: vbl nn :bha e air ~ |
| slàinte | nn f. ‘health’ : tha si’ pèin a’ faighinn ur ~ math; a bheil a chuile duine a’ faighinn an ~? |
| slàn | adj. ‘hail’ : ~ leat! ‘goodbye’ |
| Slàn'air | nn ‘Saviour’: ar ~ |
| slaod | vb ‘drag’ : vbl nn: an t-slabhraidh __ a’ ~adh leis |
| slaodach | adj. ‘slow’ : bha mi car ~, mas fhìor, air ìnnse |
| sleigh | nn f. ‘sleigh’ : dat.: seventy-five miles air sleighidh [sle-iç]; pl.:chaidh mise a thoirt ar cùl ~eachan, chaidh mise … ann an ~eachan |
| sloc | nn ‘pit’ : ann an ~ da dh'àite-s (?) |
| sluig | vb ‘swallow’: vbl nn: an talamh ga shluigsinn [ka ʁ̫̻uk´ʃin] sìos |
| smaoineachadh | nn ‘reflexion; deep thought’ : shin agad fear a chuir ~ mòr orm, dh’eug e [FMM] |
| smaoinich | vb ‘think’ : vbl nn: an t-àm a bhios e ‘ smaoineach’ [= -eachadh] |
| smuainich | vb ‘think’: vbl nn: smuaineachdainn [FMM] |
| smugaileir | nn ‘smuggler’ : an ann don a’ ~ a tha seo?; tha mi ‘ gràdhainn (?) riut nach tàinig sin far bòrd ~ [smɤkəlæŕ] riamh |
| snàithlein | nn ‘thread, cord’ : ~ an t-siachaidh ‘charm for sprain’ |
| snàmh | nn ‘swim’ : chan urrainn dha ... ~ a dhèanamh |
| sneachd | nn ‘snow’ : bha e ‘n deoghaidh sia eòrlaich shneachd a dhèanamh; bha e ‘n deoghaidh sneachd a dhèanamh; tha stoirm shneachd a' tighinn |
| socair | nn ‘ease, steady pace’ : dh'fhalbh an gille air a sh. |
| soileir | adj. ‘clear’ : agus oidhche coimiseach ~ ann |
| soillsich | vb ‘shine’ : cond.:chunna mise cù againn fhìn agus shoillsicheadh an dealanach air an druim aige |
| solast | nn ‘light’ : pl.: cha robh solaist an uair sin aca; ~ ùr ‘the moon’: tha mi ' coimhead air an t-solast ùr a-mach an seo; dh’innseadh i chuile àm a bha an ~ a’ tighinn a-staigh sna
mionaidean ‘s sna seconds: |
| ‘son | prep.: [for air son] ‘for, in order to’ ged nach dèanadh pears’-eaglais’ sam bith guidhe do dhuine ‘son a dhèanamh |
| sònraichte | adj. ‘special’ : àite ~ thall __ aig Abhainn Mhargaree [FMM] |
| sound | nn ‘sound’ : ' chionn tha ~ na Gàidhlig [nas fheàrr] |
| sound | vb ‘sound’ : past: sh. e uamhasach math |
| spad | :vb ‘kill, destroy’: past:~ e i |
| spàr | nn ‘roost’ : tha na cearcan air an ~ |
| spionnadh | nn ‘vigour’ : cha dèanadh ~ duine an deamhan a chur air falbh idir; ‘s feadhain deagh spionnadh a bh’ ann; tha ~ ann an cù nan gabhadh e an fhearg ‘ cunnartach |
| spiorad | nn ‘spirit’ : ‘s e ~ marbh __ ‘ bha san duine sin; gu robh i cho [o] cunnartach agus an ~ aice; pl.: bha ise ‘ creidsinn sna spioraid; |
| spliota | nn ‘split’ : pl.: agus bheir e air tè dha na ~n [FMM] |
| spòl | nn ‘spool’ : dh’fhosgaileadh tu ann an ~ e, agus nuair a chuireadh [tu] an t-aodach sa bheirt, chuireadh tu an t-iteachan sa ~ |
| spòrt | vbl nn ‘playing’ : toil aige a dhol a ~ rithe |
| spòta | nn ‘spot’ : pl.: ~n buidhe ionta, no geala |
| spruis | nn f. ‘spruce’: ~ dhubh [spruʃ ̍ɣuɣ] ‘black spruce’ |
| srainnseir | nn [strɛˑnʃər] ‘stranger’; font-family: "Arial",sans-serif; ~ a bha ann [stre.nʃɛŕ]; gu leòr do sh. [re] |
| srathar | nn ‘straddle’: gen.: an t-~ [ən dra-ir´] |
| srian | nn f. ‘rein’: [striən] |
| srùbag | nn f. : ~ tì ‘that’s a few drops’ |
| stad | vb ‘stop, halt’ : vbl nn: chaidh an soitheach aca a ~ |
| stalan | nn ‘stallion': bha e ' gabhail ~ |
| stall | nn ‘stall’ : beòthach ùr ga cheannach ‘s dh’fhaodte e ‘-staigh san tall [t hal] |
| start | vb ‘commence, begin’ : past: ~ e air an treabhadh |
| stiorap | nn ‘stirrup’ : pl.: barr a dhà choise sna ~ean |
| stob | nn ‘stick’ : ‘= bata’ |
| stoc | nn ‘stock’ : poidhle do na coin, tha iad __ ~ ann a bhios a’ marbhadh nan con -- ’n caorai’ [sic] |
| stòr | nn ‘shop’ : chaidh e ‘-staigh dhan ~ |
| stretch | vb ‘stretch’ : vbl adj.: làmh an duine cho ~-te [o striʧt́ə] brèagha ‘s a ghabhadh e |
| stuagh | nn ‘wave’ : chaidh na remains aige, chuir ~ suas iad |
| study-ig | vb ‘study’ : fut.: math dh'fhaodte -- gun ~ mi air an òran |
| stump | nn f. ‘stump’ : pl.: [n]a stumpachan a chur sìos |
| stuth | nn ‘stuff’ : b’ fhìor thoigh le Lachainn seo … deochannan dhan ~ làidir; dh’fhaodte gur e ~ a’ choreigin …, no rudeigin a bha i ‘ gabhail, thug e seo dhi; ach an ~ seo a bh’ aige, ~
a leithid seo a dhuine, nan gabhadh e … a’ ~ |
| suaineadh | vbl nn ‘coil’: bha nathair ’ ~ [suaɲəɣ] mun cuairt; vbl adj.: suainte mu phost |
| suarach | adj. ‘despicable’ : agus ‘s e am mèirleach rud cho ~ ‘s tha air an t-saoghal |
| suas | advb loc. ‘up’ : nuair a bha sinn ~ nar cnapaich seo; tha e [sabhall] ~ fhathast; tha mise ~ ann am bliadhnachan; ~ ri dà mhìle duine oirre; ~ ri ‘able to’: bha e ~ ris an train seo
a dhriveadh |
| sùigh | vb ‘suck’: past: sh. [hu:i̯] an t-uisge às; vbl nn : air neo bhiodh i [feòil] ’ sùghadh [su:-əɣ] |
| suibheag | nn f. : pl.:~an preas ‘raspberries’; ~an làir ‘strawberries’ |
| sùil | nn f. ‘eye, look’ : thug i ~ orm; thug e ~ __ mhòr orm; thug e ~ sa mhuidhe |
| suim | nn f. ‘interest’ : cha bhinn fhìn, car, a’ cur suim [søim] innte; a’ cur __ urad do sh. __ sa sgoil no na sgoileirean nas motha |
| swamp | nn ‘swamp’ : fhuair e ann an ~ [suamp h ] a' choreigin i; car de sh. bog; land e san t-~ |
| |
| taca, an ~ ri | prep. ‘compared to : gnothaichean daor an seo an ~ ri Èirinn |
| tacan | nn ‘while, period of time’ : an ceann ~ thigeadh iad a-rithist; dh’fhaodte … gun toireadh iad dhiubh ~ dheth gu a bhith ’ dol ’ro[imhe] (?) |
| tachair | vb ‘happen’ : past: th. fear an taighe orm |
| taghte | adj. ‘excellent, fine’: daoine ~ a bh’ ann; tha Chéticamp ~ gus an tig stoirm mhòr; ‘very well’ ò, tha mi ‘ creidsinn ~; is fhios aige ~ nach robh i aig an taigh; |
| taibhseir | nn ‘one able to see visions’ : agus bha ~ a’ choreigin a-staigh san taigh sin [FMMaclellan]; duine fìrinneach ‘s bha e na th. |
| taibhseireachd | nn f. ‘seeing visions’ : bha an ~ aig an duine, well tha an ~ ann cuideachd; tha taibhseireach’ aig feadhain … ‘s e second sight a th’ air |
| taigh-sgoile | nn ‘school-house’ : bha an seann ~ làmh ris an àite |
| taing | nn f. ‘gratitude, thanks’ : ~ a Dhia |
| tairg | vb ‘offer’ : past: th. mise dhan duine a ghoid mi air e |
| tairneanaich | nn f. ‘thunder’ : c’ dhiubh is cunnartaiche ~ teas no ~ __ fuachd?; bha i air e ‘ èillteachadh … bhon tairneanaich |
| tàmh | nn ‘snooze’ : thuirt i gu robh ise ‘ dol a ghabhail ~ tacan beag [FMM] |
| taobh | nn ‘side’ : a dh’fhight air ~ an fheadhain a dhrive a-mach iad; dh’fhaodte gu rachadh e ‘-mach an ~ an taighe; bha e sa ~ beinneadh aig am pasture far an robh iad; tha taigh ~ an
rathaid; duine ‘ chunnaic spiorad ~ eile an eilein; bha ceathramh eile mu ~ Dànny cuideachd [MM]; bha e air an ~ ’-staigh agus bha mise air an ~ -mach; thug iad an ròpa eile ’-mach __ air
taobh ’-mach an taighe; thàinig am fear seo(?) taobh ’-mach na h-uinneigeadh |
| taobh | vb ‘trust’ : cond.: cha thaobhainn fhèin ban-Èireannach na tè ’sam biodh droch nàdar [re. Walter Scott MacFarlane]; tharraing mi ‘n dala taobh |
| taosg | : bha ~ air cuideachd, air an òran cha cha robh mise ach ag ionnsachadh cheathramhan dheth |
| taosg | nn ‘lot’: ~ mòr do dh’fheadhainn; bha ~ eile air [= òran]; chaidh ~ do na Gàidheil an uair sin leotha; dh’fhalbh ~ às na bailtean leis an eagal a bha aca ro na sìthean |
| taosgan | nn ‘small quantity’ : tha ~ do bhùird a-staigh an siud |
| tapaidh | adj. : tha i cho ~ |
| tarraing | nn ‘drag, pull’ : vbl nn: ~ am fear a bha ‘ ~ an tàilleir air a mhuin;‘agree’: cha bhiodh iad ’ ~ còmhladh idir; iad fhèin ‘s an Sasannach a’ ~ còmhla idir [iʧəŕə] [+ epenth ə];
‘draw, design’; ‘mention’: innsidh mise dhuibhse bhon thug sibh ~ air tha mi cinnteach gu bheil iad a’ ~ dhealbhannan |
| teab | vb ‘fail; almost succeed’ : past: th. an spiorad orm aon latha; ~ iad an duine bochd a chur às a cheann |
| teadhair | nn ‘lead, rope’ : gu dè bha air ~ aca? |
| teann, ~ air | prep. ‘near to’ : chaidh mi gu math ~ air; cho ~ ‘s ‘ bha esan a bhith air a mharbhadh; tha e ~ air àit’ ris an canadh iad Ceap Cùbraich [MM] |
| teann | vb ‘draw closer’ : cond.: thuirt iad ‘Nach ~adh sibh iad a-staigh gur [kar] garadh fhèin aig an teine?’ |
| teannaich | vb ‘tighten’ : past: th. i ribeag |
| teàrn | vb ‘recover, improve’ : vbl nn : an còrr dhiubh ’ teàrnamh |
| teasairginn | vbl nn : Dia gar ~! |
| teich | vb : vbl nn: bha mis’ an sin ’ ~eadh a-staigh gu tìr: |
| thar | prep. ‘over’ : ~[fɛr] a’ footbridge; a’ dol thair a’ chladh |
| thèid | vb ‘go’ :past: chaidh seo ionainn is sna gillean beaga m’ ar cuairt gu h-uamhasach; chaidh [xaiç] a mharbhadh; cond.: rachadh iad eighteen 's twenty-one
hundred; vbl nn: ‘become’: ‘s ann ‘ dol nas miosa a tha iad; bha ‘n naidheachd a’ dol na bu mhotha fad na h-ùine |
| their | vb ‘say’ : vbl nn: bha iad ag ràdhainn |
| their | [= bheir] vb ‘bring’: ipv.:~ dachaigh e!; ’eir a-nuas e ’s chan inns mi idir; cond.: theireadh [-əɣ] e leis e [DAG?]; nam biodh duine agam a theireadh [-ə] [+ epenth-ə] leis mise;
cond.: theireadh e glogadh às; |
| thig | vb ‘come’ : fut.: ~ rud às cuimhne duine; thig e air car furasta; an tig agadsa air pìobaireachd no sian? ~ agad air dannsadh [MM]; ~ duine ’ro poidhle; cond.:feadhain … a bhiodh ‘
falbh còmh’ ri nigheanan ‘s ~eadh rud eadar-riutha; vbl nn: ‘succeed’: cha robh sian ‘ tighinn riutha |
| thoir | vb ‘give’ : past: cha tug e cuimhne riamh air an duine seo, gu robh e marbh |
| tilg | vb ‘throw, cast’ : cond.: an còrr dhiubh, thilgeadh iad thu dheth |
| till | vb ‘return’ : past: nuair a th. e às a’ chogadh; vbl nn.: bha e ‘ feitheamh ris a’ bhòcan a thillinn |
| time | nn ‘fun’: bha seo a’ toirt ~ dhan ghill’ òg a bha seo |
| tinn | adj. ‘sore’ : bha iad a’ cur ceann ~ orm |
| tinneas | nn ‘illness’ : ~ an Rìgh [t´in´əs ə ɽˠi:ɣ] ann an Gàidhlig ‘scrofula’ |
| tionndaidh | vb ‘turn’ : past: thionnd i air ais ceum |
| tìr mòr | nn ‘mainland’ : chaidh e ‘-nunn gu Antigonish, gu ~ |
| tiugh | adj. ‘thick’ : bha an t-adhar ~ le aeroplanes |
| tlabhraidh-theine | nn : pl.: tlabhraidhean-theine, bha e ‘ dol a chur a chuile shian na theine ‘chain lightning’ |
| tog | vb ‘lift’ : vbl nn: dh’fhaodadh fear a’ char tighinn dhan duine ‘m bu leis am beathach agus an damage a thogail dheth |
| togair | vb ‘wish’: fut.: ma thogras [mə hɔkərəs tu] |
| toigh | adj. ‘like': b' fhìor th. leam [p iər ̍høL´əm];font-family: "Arial",sans-serif; b' fhìor th. leis |
| toil | nn f. ‘will’: mas e [mə ̍ʃɛ] do th. e [ɛ]; bha ~ aice fhaicinn; bha ~ aig an fhear seo ‘ dhol a-mach [DAG] |
| toileachadh | nn ‘liking’: ~ [t h ɔl´əx ə hɔɽʂ ʈa çe:l´ə]; agus ~ aice ' fhaicinn a' falbh; neo’r thàinig nach d’fhuair e ~ mòr às a seo; nì e ~ luinn [sic, = leinn]; chan fhaigh sibh mòran
~ |
| toiseach, air th. air | prep. ‘in front of’ : a’ coiseach’ air th. orra |
| toiseach | nn : gabhaidh mi fear no dhà, Dia ’na th. ‘God willing!’ |
| tòisich | vb ‘begin’ : fut. rel.: n’air a thòis’s am fradhrac cuideachd air falbh; past: th. na h-eich air leum; thòis’ i air càineadh na nurseichean ‘s na nuns agus thòisich iad air [+
epenth. ə] bruidhinn m’a dheoghainn; |
| toll | nn ‘hole’ : tha mi cinnteach gun tug iad ~ air bottom na cisteadh |
| tomhais | vb ‘’weigh’ : cond.: agus an uair ud cha thomhaisinn ach mu cheud gu leth punnt |
| tomhaiseachan | nn: ~ ‘riddle’ |
| tomhaisaich | vb ‘’weigh’ : past: ’s e four hundred seventy-five pounds a th. e; cha th. e ach mu thrì puinn[t] |
| Tormod | nn ‘Norman’: Dòmhnall Thormoid [tɔ͂:l ̍hɔràmit´] [= a local bard] |
| torradh | nn ‘’funeral’ : chaidh iad sìos an t-àite ~ [t hɔrəɣ]; a chuile ~ a bhiodh ‘ tighinn gus an eaglais againn |
| tòrradh | nn ‘’funeral’ : gen.: latha an ~ aice |
| tràth | advb ‘at one time’ : ìnnsidh mi rud eile a bhithinn a’ faicinn ~ |
| trèig | vb ‘abandon, let down’ : past: cha do th. mo chasan fhathast mi |
| treis | nn f ‘while, period of time’ . : bha ~ bhuaith’ sin; bha e ~ mhòr … gun duine ann; dh’obraich mise ~ ann; nuair a bhios e a-staigh ~ san taigh; bidh tu ‘ coimhead air na cruidhean
ud ~ mhòr |
| tric | advb ‘’often’ : chunna mise an solas sin ~ [DAG] |
| trioblaid | nn f. ‘trouble, anxiety’: bha e ’ cur ~ air an duine bhocht; cha d’fhuair mi an ùine seo a thoirt seachad agus tha e ‘ cur ~ orm; bha ~ a’ choreigin aice [DAG]; gheibh thu ann an ~
[DAG] |
| trip | : nn ‘’time, occasion’: an ath ~ a thig sibh; bha an athair pòsta dà thrip; an dà thrip [rip] |
| troid | vb ‘argue, dispute’ : past: chan e creideamh a th. siad air idir |
| trom | adj. ‘heavy, overusing’: bha i car ~ air connadh |
| trom-laighe | nn : ~ ‘nightmare’: [t h r̻ɛmə ʎi-ə] |
| truaghan | nn ‘poor creature’ : Màiri Bhàn, an ~ |
| trust | nn ‘reliance’ : cha robh ~ aice aiste; cha robh ~ aige an Eachann |
| tuainealaich | nn f. : gum biodh ~ anns a’ cheann aig’ |
| tuarastal | nn ‘salary, pay’ : ach bha an ~ glè bheag an uair sin |
| tuagh | nn f. ‘axe’: ~ airson gearradh coilleadh |
| tuath | advb ‘north’: tha roinn do Ghàidheil __ sìos ~ oirne |
| tuathanachas | nn ‘farming’ : nuair a bha sinn a’ ~ |
| tubhailte | nn ‘table-cloth’ : bhiodh iad a’ cur __ ~ air, their sinn, air a bhòrd |
| tuileanach | (?) Polish man __ ’ fuireachd aig an eaglais againne __ ò tha ~ a th’ ann |
| tuilleadh | nn : ~ 's a' chòir 'too much': deoch ~ 's a' chòir |
| tuit | vb ‘fall’ : past: ach th. gu robh botal beag do __ bush whiskey às a seo a-staigh |
| tùr | nn ‘sense’ : tha ~ sna beathaichean cuideachd |
| turadh | nn ‘dry spell’ : gen.: chan eil fhios ‘am c’ dhiubh ‘s e soighne stoirme no soighne turaidh a th’ ionnta |
| tùrail | adj. ‘sensible’ : tha iad ~ gu leòr [DAG] |
| |
| uachdar | nn ‘cream’: an t-~ anns a’ chrannagan |
| uachdar, air ~ | prep. ‘above’ : thilg e an t-ultach connaidh air ~ na pot-tì aig an fhear eile; bha e air ~ nan coillidh |
| uaigh | nn f. ‘grave’; gen.:bha iad a’ bristeadh nan leacan uaghach |
| uair | nn f. ‘time, occasion’ : agus uair heile [sic] a theireadh iad air toiseach an earraich, ‘uair a’ ghille chonnaidh’ [FMM]; Ailein …, uair a bhiodh e air a ghlùinean, ’s uair nach
biodh |
| uamhas | nn ‘great number/ amount’ : chaidh ~ dhiubh a mharbhadh; tha ~ dha na h-Èireannaich sna States; tha ~ do dh’Èireannaich sna States; rinn e ~ airgid |
| uamhasach | adj. ‘incomparable, outstandingly’ : bha e ~ [ũãfəsəx] uasal; bha e ~ air òrain; bha e ~ gus a bhith ‘ dol gu __ aireachan; bha e na mhechanic ~,
style='background:yellow'>saighdeirean ~ a bha ionnta seo |
| uasal | adj ‘generous, considerate’ . : cho ~ ‘s a bha iad ri-san (? < ris-san) [DAG] |
| uchd | nn ‘chest’ : leum e ma[r] siud ‘s bha e suas ri m’ uchd |
| uidheam | nn ‘device’: [ɯˑ-im] |
| uileadh | advb ‘all, every one’ : dh’fhalbh iad às a dheoghaidh ~ gu lèir a-nunn cros nam bailtean |
| ùine | nn f. ‘time’ : cuiridh e seachad ~ cho math air duine; dè an ~ a dh’fheumadh am buntàta bhith na phòca; tha mi ‘ dol a phòsadh an ~ ghoirid; gen.: mun àm a bha iad air a __ a’ dol ‘
ghabhail an ~ aig a’ bhoireannach |
| ùir | nn f. ‘earth, dirt’: gen.: rathad ùrach |
| ùirne | nn f. ‘prayer’ : nach gabh thusa d’ùirne ri Saint Anthony; pl.: agus iad a’ gabhail __ ùirneachan |
| uisge | nn ‘water’ : gen.: am boireannach a bha seo a bha ‘ dèanamh an _ uisge an airgid |
| ultach | nn ‘load’ : ~ mòr connaidh aige [FMM]; an ~ connaidh [FMM] |
| urad | nn ‘as/ so much’ : ‘s i cho [o] cheart ~; a’ cur __ ~ [ɤrət] do shuim __ sa sgoil |
| urball | nn ‘tail’: [ur͜ùpəʁ̫] |
| urchar | nn ‘shot’ : dh’fhalbh an ~ is chaidh i ann |
| urrainn | adj. ‘possible’ : chan ~ nach robh e interesting ‘must have been’ [MM] |
| urras | nn ‘surety’ : ‘vouch for’: gun [=gur] tusa a chaidh an urras air; gun tèid mise an [uras] ~ ort |
| wire | nn : ~ [wa-ir] ‘wire’ |
