| 1. An stéidh is am balla |
| [note] | [NOTES: the following appears on an additional slip of paper stapled between 5. and 7. It may be a part of the missing page.] Bha tiuighead mhór anns na ballachan aig 1. 2. 3. Grunn mór, mór throighean. Bhiodh fosgalan aig dorus feadhainn de na seann thighean airson fasgaidh agus airson ruma. Cha chreid mi nach ann anns an fhosgalan a bhiodh a’ bhrà aca air an taobh siar ’s an eilean. Aig feadhainn dhiubh có dhiù. |
| 2. Am mullach ’s an tughadh |
| connlach (I) | |
| muran (E) | |
| luachair (I) | |
| fraoch (E) | |
| [tughadh] | B’e seo [i.e. connlach, muran, luachair, fraoch] an tughadh. |
| ceann (E) | Ceann an tighe, b’e sin am fiodh. “Chuir iad an ceann air an tigh.” |
| [‘taigh’] | A’ ruith air na h-ainmeannan a th’aig Dwelly fo’n cheann ‘taigh’ (t-d 923 Names of Parts of a “Black” House): |
| 1. Ceangal, Cas-cheangail | Cha robh againn idir. |
| 2. Am bun-cheangal | Cha robh. No a’ chrùp. Bun-baca, bha e againn. |
| 3. Cliathan (pl.) | ’S ann a bha iad againne an àirde. |
| 4. Cabair | Chanadh sinn ‘cabair ri cabair’ an cumantas mu cheann an tighe. |
| 5. Spàrr, Spàrra-ghaoithe | Aon spàrr a bhiodh againne. Ach tha an dà ainm beò air na bilean fhathast.
|
| 6. An gath-droma | a bh’ againne. |
| 7. Corra-thulachainn | Bha e againn. |
| 8. Cabair-oisinn | Bhà. |
| 9. Maide-eòin, maide-feannaig | Bha na dhà againne. Ach ’se ‘maide-feannaig’ bu trice a chanadh sinn. |
| 10. Similear-crochaidh | Cha robh e againn idir. |
| 11. Luidhear | ’S e ‘a’ bheant’ a chanadh sinne. |
| Acair | Bha e againn. |
| Annainn | Cha robh. ‘Bàrr-a’-bhalla’ a chanadh sinne. |
| Bàircean | [sic] Cha robh. |
| Balla-tarsuinn | Bhà. |
| Bonnacha-bac | Cha robh. ‘Bun-bac’ a bh’againne airson a stigh ri bonn nan ceangal air bàrr a’ bhalla. Cailleach à Beàrnaraidh (Leòdhais) – bha ‘bun-bac’ aice airson ‘bun-sgòth’. |
| Buabhall | ‘Bualla’ a chanas sinne. ‘Stàla’, an eich, a chanas sinn. |
| Bunntair | Cha robh. |
| Cabar-droma | Smait gu’n canaist e uaireannan airson ‘gath-droma’. |
| Cabar-fraighe | Cha robh. |
| Calpa | Cha robh. |
| Casan-ceangail | Bhà. |
| Cas an teannachaidh | Cha robh. |
| Ceàrn | Cha robh. |
| Clàidhean | Bhà. Air a fhuaimhneachadh [sic] ‘clàimhean’ mar làimh + ean ann am ‘bean’ [?]: làimhean, clàimhean. |
| Sneic | Bha ‘sneic’ (‘snaic’ a chanas sinne – fuaimnich mar ‘faic’) againn. |
| Deasp | |
| Clèithean-buinn | Cha robh. |
| Clèithean-mullaich | Cha robh. |
| Cotan | Cha robh. Ach tha e againn an ainm àite. |
| Crann-thairgnean | Cha robh. Ach an cas-chrom. |
| Cuaille | Cha robh. |
| Cùil | Cha robh. |
| Cùlaisd | Cha robh. Ach ann an cuid de dh’àiteachan ’s an eilean canaidh iad ‘cùlaisd’ airson ‘uachdar-an-tighe’ againne. |
| Dragh | Cha robh. |
| Dromanaich | Cha robh. |
| Dronn | Cha robh. |
| Druim an tighe | Bhà. |
| Duibheid | Cha robh. |
| Eadar-dha-bhìth | [sic] Bhà. |
| Faradh | Cha robh. |
| Fòid-buinn | Cha robh. |
| Fòid-fàil | Cha robh. |
| Fraigh | Cha robh. |
| Frioghan | Cha robh. |
| Gath-droma | Bhà. |
| Glutranadh | Bhà. |
| Lathus | Cha robh. |
| Maide-aide | Cha robh. |
| Maide-slabhruidh | Bha. |
| Màs an tighe | Bhà. |
| Mathair-shìomain | Bhà. |
| Sgolb | Cha robh. |
| Sgonn | Cha robh. |
| Sgrathan | Bhà. |
| Sìoman-fraoich | Bhà. |
| Spàrr-ealaig | Cha robh. |
| Spàrr-gaoithe | Bhà. “An àirde chun na spàrra-ghaoithe.” |
| Spiris | Bhà. |
| Stagh | Cha robh. |
| Stall | Bhà. “Air an lic-stall”. B’e seo air an lic a bhiodh aig bonn an doruis-a-muigh. |
| Talan | Bhà. |
| Tràigh | Cha robh. |
| Tughadh | Bhà. ‘Bunan-dubha’ againn mar aig M.McL. |
| 3. Dorsan is uinneagan |
| dorus an tigh’ mhóir | |
| dorus an talain | |
| dorus uachdar an tighe | |
| dorus na clòsaid | (Far am bitheadh clòsaid.) |
| dorus a’ chruidh | |
| dorus an t-sabhail | (Far am biodh tigh agus sabhal ri chèile.)
|
| 4. An broinn an taighe: na sèamraichean |
| Na seòmraichean: |
 | |
| 1. Uachdar an tighe | |
| 2. Aig an teine | |
| 3. Air feadh an tighe (far am biodh na h-ainmhidhean) | |
| clòsaid (I) | (Far am biodh clòsaid.) |
| [Tigh Bhurns] | Tigh Bhurns an Alloway (Allamhaigh):
|
| 5. An t-àite-teine |
| an teinntean (E) | |
| leac an teinntean | |
| a’ chagailte (I) | |
| [similear (E)] | Nuair a chaidh an teine a thoirt air falbh bho mheadhon an làir b’e seo an seòrsa àite-teine a thòisicheadh a’ deanamh. As déidh seo thòisicheadh a’ deanamh similear le sgeilpe.
|
| hobail (E agus I mar a fhreagradh) | Tha mi deanamh a mach gur h-ann airson cho coltach ’s a bha an seorsa similear-sa ri sgiortaichean nam boirionnach a chaidh an t-ainm ‘hobail’ a thogail. Agus lean e ris. |
| sgiorta (hobble) (I) | |
| 6. Airneis an taighe |
| Aig an teine | |
| stùil | (Beag agus mór.) |
| stòl (E) | |
| being (I) | |
| ciste-chaol (being) | Bha i mar an seo shìos. Bha bonn innte agus bòrd-uachdair oirre. Bha i math airson rudan a ghleidheadh. “C’àit am bheil an lìon a bha siod?” “Tha e anns a’ chiste-chaoil.”
|
| séis (I) | Bha i faisg air an aon seòrsa ris an tè eile [i.e. being?] ach gun bonn idir innte. Casan a bh’oirre. Bha i math airson rudan a ghleidheadh a stigh fòidhe agus airson àite do an chù. Chanadh sinn ‘beinge’ ri na dhà. ‘Séis’ agus ‘ciste-chaol’. |
| dreasair (E) | |
| ciste-mhine (I) | |
| séidhear (E) | Airson séidhear faodaidh sibh smaoineachadh air séidhear cumanta, séidhear sìomain, agus séidhear bean an tighe. Séidhear-gàirdeanach, ’s ann a bhiodh e aig daoine a bha ’na b’ fheàrr air an dòigh ’s mar sin. An sìoman a bhiodh air séidhear sìomain b’e sìoman gathan–gainnisg no sìoman de phunnd-bàn. Agus mar sin. |
| An uachdar an tighe | |
| leabaidh (I) | Box-bed. |
| leabaidh-phostach (I) | Leabaidh fhosgailte. |
| preas (E) | |
| ciste (I) | Airson ciste faic ‘seotal’. Cha bhiodh seotal anns a h-uile ciste idir. Ach a’ chiste a b’fheàrr a bhiodh a stigh bhiodh seotal innte. Bha port aig fear uaireigin anns an àite, agus bha aige: “Ciompull de na notaichean an seotal na cist’-aodaich.” |
| ciste-dhràthraichean (I) | (Ma dh’fhaoidte.) |
| driunga (no drunga) (I) | Bhiodh i aotrom. Bhiodh i mar ciste chumanta, no le mullach cruinn oirre. ’S mar sin. Drunga, is ann aig feadhainn a bhiodh a’ siubhal a bhiodh i mar clann-nighean a bhiodh a’ dol air mhuinntireas, ’s clann-nighean an sgadain, ’s feadhainn mar sin.
|
| sgàthan (E) | |
| 7. Sobhal, bàthach, no bothanan sam bith eile |
| sobhal (E) | |
| toll-fasgnaidh (E) | Toll ris an làr anns a’ bhalla ann an taobh an t-sobhail airson a’ ghaoth a leigeil a steach airson am bodach am fasgnadh a dheanamh a stigh. Bhiodh e mu 2½ troigh air àirde. Mar dorus beag ach gun còmhla idir ris. Bhiodh e dùinte ach nuair a bhiodh feum dha. |
| bàthach (I) | |
| toll-dilidh (E) | Toll agus àrd-dhorus air ann am màs na bàthach airson sùghadh sam bith a thigeadh as a’ bhàthaich a leigeil a mach. Bhiodh e anns na tighean far am biodh na h-ainmhidhean cuideachd. |
| tigh-òisgean (E) | |
| bothag-chearc (I) | Deanta le sgrathan. Bhiodh sinn a’ deanamh fosgalan (E) aig dorus bothag nan cearc. Tha e coltach gu’n cumadh seo na fithich agus na starragan gun a dhol a steach do an bhothaig a chur dragh air na cearcan.
|
| àirigh (I) | Chan eil ainmeannan àrraid sam bith agam mu àirigh seach tigh sam bith eile, ach: àrlus [q.v.], an ceap [q.v.], crabhcan [q.v.]. Àirigh – mar tigh beag, aon seòmar. |
| àrlus (E) | Faic fàrlus. |
| an ceap (E) | Faic Ceap 9. Dwelly. ’Se suidheachan dèanta de chlachan (mar gàradh) agus sgrath mhór thiugh air muin sin a bh’ann. Agus is è a bhà comhfhurtail! ’Se ‘a’ chailleach’ a chanadh iad ris ann an ceàrnaidhean eile de an eilean. |
| crabhcan (E) | ’Se seo a bhiodh againn air a’ bhabht anns a’ bhalla a bhiodh a’ cumail an àirde na slabhruidh bhos cionn an teine. |
| muileann | Mar àirigh [q.v.] bheag. |
